Het opstappen van Caspar Veldkamp én NSC was begrijpelijk, maar de prijs is hoog

9 uren geleden 1

Een kabinet kan dus ook twee keer vallen. Dit inzicht heeft de samenleving te danken aan het demissionaire kabinet-Schoof. Het gebeurde in juni, toen de PVV het kabinet verliet, en het gebeurde vrijdagavond, toen NSC hetzelfde deed. Maar dat ene weetje is meteen het enige om dankbaar over te zijn. De (ooit) vier coalitiepartijen zijn zo incompetent gebleken dat Nederland onbestuurbaar is geworden. En het treurige is dat een nieuw, volwaardig kabinet nog lang op zich laat wachten: eerst zijn er Tweede Kamerverkiezingen, op 29 oktober, daarna begint een nieuwe formatie. Met een beetje pech zit Nederland zo nog een jaar met dit kabinet opgescheept. Een kabinet dat nog maar uit twee partijen bestaat, VVD en BBB, nog maar op 32 Kamerzetels steunt, en waar alleen nog een kleine kern van bewindspersonen zit.

Natuurlijk is er veel te zeggen over de manier waarop het NSC-smaldeel het demissionaire kabinet in de steek lieten. Dat was chaotisch, ogenschijnlijk zonder enige regie, en met weinig oog voor de immense gevolgen. Een ministerie leiden is geen gewone baan, en een kabinet is geen schoolklas. Wat duidelijk is, is dat een sluimerend conflict tussen demissionair minister Caspar Veldkamp (Buitenlandse Zaken, NSC) en ministers van VVD en BBB snel escaleerde. Het ging om strengere sancties tegen Israël, zoals een handelsverbod op producten uit illegale nederzettingen. Veldkamp kreeg geen ruimte om deze stappen te verdedigen in de Kamer. Woedend stapte hij op, waarna de (verraste) NSC-collega’s volgden.

Natuurlijk was dit een impulsieve reactie. Maar in de kern had Veldkamp gelijk. Hij was verantwoordelijk voor dit dossier, en zag terecht dat hardere maatregelen tegen Israël hard nodig zijn. Het genocidale geweld in Gaza maakt de situatie elke dag nijpender. Nog maar eens een rondje maken langs Europese lidstaten, wat VVD en BBB wilden, deed geen recht aan de nood in Gaza. Daarbij: nederzettingen in bezet Palestijns gebied zijn ook volgens Nederland illegaal. Producten die daar vandaan komen, horen niet met Nederland verhandeld te worden. Het was juist goed dat Veldkamp dat wilde aanpakken. De oud-diplomaat en -ambassadeur in Tel Aviv liep al langer tegen de beperkte speelruimte van de coalitiegenoten aan. Hij opereerde meestal behoedzaam, maar sprak zich intern steeds vaker scherp uit. Hij leek de urgentie te voelen die bij anderen in het kabinet zo gemist wordt. De overgebleven coalitiepartners hebben met hun onwil om iets meer te doen tegen Israël dit vertrek mede geforceerd.

De prijs is niettemin hoog. Een vakkundige minister verlaat zijn post, en met hem een heel smaldeel. Nederland is praktisch onregeerbaar geworden. Het uitgedunde groepje bewindspersonen dat de komende maanden op de winkel moet passen, is te klein en niet bij machte om effectief te besturen. Er zit nu een vreemd rompkabinet dat binnen en buiten de Kamer geen enkel draagvlak heeft, en dat in een tijd van enorme internationale onrust. De coalitiepartijen zouden moeten nadenken over een oplossing. Misschien kan de ministersploeg worden aangevuld met bestuurders zonder politieke kleur, of van andere partijen, zoals gebeurde in de coronacrisis. Misschien is een nieuw tussenkabinet een optie, of een Lenteakkoord-achtige afspraak met de oppositie. Niets is perfect, maar bestuurlijk gaat het zo helemaal mis. Nog maanden naar deze wanvertoning kijken is in ieder geval geen optie.