Injecties met botox kan fantoompijn vlak na een amputatie flink verzachten

Injecties met botulinetoxine, oftewel botox, bieden de eerste drie maanden meer verlichting van fantoompijn dan de gebruikelijke zorg.

Dat blijkt uit een samenwerking tussen Northwestern Medicine en Oekraïense artsen uit Lviv en Ivano-Frankivsk. Het onderzoek is uitgevoerd bij 160 Oekraïense soldaten die een amputatie moesten ondergaan. De kernbevinding: vooral tijdens de eerste drie maanden na een amputatie kan botulinetoxine de pijn aanzienlijk verlichten. Het onderzoek is gepubliceerd in Archives of Physical Medicine and Rehabilitation.

Geluidsgolven

Ongeveer 20 procent van de deelnemers kreeg botulinetoxine toegediend. Dat werd trouwens niet zomaar in de huid gespoten: het team heeft een speciale methode weten te ontwikkelen waarbij er gebruik wordt gemaakt van geluidsgolven om zo precies de locatie van de pijnlijke zenuwuiteinden te vinden en te behandelen.

De overige patiënten ontvingen een brede selectie van andere standaardzorg, waaronder fysiotherapie, medicatie, chirurgische ingrepen en ook psychologische begeleiding. De onderzoekers hadden drie meetmomenten om de mate van pijn vast te stellen: bij de start van de behandeling en na één en drie maanden. Hierbij maakten ze onderscheid tussen fantoompijn (pijn in het ontbrekende ledemaat) en restpijn in de stomp.

Voor het onderzoek moesten deelnemers een bolletjesscore geven op een schaal van één tot tien. Tijdens de eerste drie maanden na de amputatie bleek botulinetoxine het beste te werken: deelnemers gaven regelmatig vier bolletjes aan als score voor de mate van pijnverlichting. De andere groep was helaas niet zo positief over de ontvangen zorg: deze gaf vaak maar één bolletje aan. Onderzoeker Steven P. Cohen vertelt: “botulinetoxine, geïnjecteerd in pijnlijke stompweefsels en rond zenuwuiteinden, was vooral in het begin effectiever.”

De analyse naderhand heeft die bolletjesscores om weten te zetten naar percentages. Hieruit blijkt dat na de eerste maand 69 procent van de patiënten die botulinetoxine ontvingen minstens 30 procent minder pijn ervoer dan de andere groep, waar het percentage op 43 procent lag.

Na de eerste drie maanden waren verstreken kantelde dat beeld: deelnemers die standaardzorg hadden ontvangen werden toen voor langere periodes positiever over hun behandeling, terwijl het effect van botulinetoxine snel af leek te nemen. Teamlid Roman Smolynets duidt de resultaten: “onze resultaten laten zien dat botulinetoxine een krachtig kortdurend hulpmiddel kan zijn tegen amputatiepijnen. We zien het momenteel dan ook vooral als een goede toevoeging om gebruikt te worden naast de al bestaande zorg.”

Meer waardigheid

Dat botulinetoxine na drie maanden geen effect meer heeft komt overigens niet als een verrassing: tijdens eerdere onderzoeken was dit al eens aangetoond. Wat echter wél nieuw is, is het feit dat de speciale manier van toedienen de pijn veel meer lijkt te verlichten dan tijdens eerdere onderzoeken het geval was.

De onderzoekers pleiten daarom dan ook voor grotere vervolgonderzoeken die de resultaten kunnen bevestigen. Ook zien ze nog een hoop ruimte voor verbetering: de precieze dosering kan nog verder aangepast worden en ook willen ze nagaan of het vaker toepassen van botulinetoxine ertoe leidt dat de voordelen langer aanhouden. Smolynets vult aan: “Dit kan een volgende stap zijn om amputatiepatiënten met minder pijn en meer waardigheid te laten leven. Maar altijd als een aanvulling op de al bestaande zorg, niet als een therapie op zichzelf.”

De resultaten zijn niet alleen relevant voor Oekraïne, waar sinds de invasie door Rusland in 2022 inmiddels meer dan 100.000 militairen en burgers een ledemaat hebben verloren. Ook voor de rest van de wereld zijn de resultaten belangrijk te noemen: amputatiepijn na de operatie kan er voor zorgen dat protheses niet gebruikt kunnen worden, waardoor patiënten zich minder makkelijk verplaatsen en waardoor ook de kwaliteit van leven afneemt.

Afsluitend vertelt Cohen dat dit onderzoek hem persoonlijk raakt: “ik heb zelf in het (Amerikaanse) leger gezeten en momenteel doet ook mijn zoon dienst als infanteriesoldaat. Gezien het feit dat hij elk moment uitgezonden kan worden op een missie is dit onderzoek voor mij wel bijzonder te noemen.” De samenwerking krijgt bovendien een vervolg: Smolynets mag samen met een Oekraïense delegatie naar Chicago om daar de pijnkliniek van Cohen te bezoeken.

Schrijf je in voor de nieuwsbrief! Ook elke dag vers het laatste wetenschapsnieuws in je inbox? Of elke week? Schrijf je hier in voor de nieuwsbrief!