Judy de dinosaurus onthult na 100 miljoen jaar haar laatste maaltijd – en daar zit een verrassing in

Een spectaculaire vondst in Australië. Daar zijn wetenschappers voor het eerst op de gefossiliseerde maaginhoud van een sauropode dinosaurus gestuit.

En die maaginhoud onthult niet alleen wat de dinosaurus at, maar ook hoe deze dat deed. Zo wijst een analyse van de bladeren die in de maag van de dino zijn teruggevonden, erop dat deze niet kauwde op zijn voedsel, maar het zo – hap, slik, weg – doorslikte. Dat is te lezen in het blad Current Biology.

Queensland
Wetenschappers ontdekten de fossiele resten van de dinosaurus – die ze informeel ‘Judy’ hebben gedoopt – in Queensland, Australië. Het zou gaan om een dinosaurus behorende tot de soort Diamantinasaurus matildae, die ongeveer 94 tot 101 miljoen jaar geleden leefde. Nu is de ontdekking van een dinosaurus natuurlijk altijd bijzonder. Maar wat de vondst van deze dino extra bijzonder maakt, is dat onderzoekers ook op de redelijk goed bewaard gebleven maaginhoud ervan zijn gestuit. “Er zijn nog niet eerder echte maaginhouden van sauropoden teruggevonden,” vertelt onderzoeker Stephen Poropat. “En dat ondanks dat fossielen van sauropoden op elk continent zijn aangetroffen en de groep minstens 130 miljoen jaar heeft bestaan (…) Het was dan ook fenomenaal om onderdeel uit te maken van het team dat de maaginhoud van Judy ontdekte. Zodra we deze gevonden hadden, wisten we dat het – als het echt om een maaginhoud zou blijken te gaan – een wereldprimeur zou zijn.”

Bevestiging van hypothesen
Maar dat niet alleen. De maaginhoud van een sauropode dinosaurus zou onderzoekers ook in staat stellen om veel hypothesen omtrent het dieet van deze plantenetende dinosaurussen – die eerder op basis van hun anatomie en vergelijkingen met hedendaagse dieren – zijn geformuleerd, te bevestigen. En dat is precies wat we teruglezen in het blad Current Biology. Zo kunnen de onderzoekers op basis van de maaginhoud bevestigen dat sauropode dinosaurussen herbivoren waren. Ook hint de maaginhoud van Judy erop dat deze herbivoren hun voedsel niet kauwden, maar de vertering ervan vrijwel volledig overlieten aan de bacteriën die in hun maag leefden. Heel verrassend is dat overigens niet, zo benadrukt Poropat, want onderzoekers vermoedden al zoiets. “Sauropoden hadden geen snijtanden, hoektanden, valse kiezen of kiezen; ze bezaten enkel tanden die functioneerden als snijtanden (om mee te snijden of knippen) en geen tanden die functioneerden als kiezen (om mee te kauwen of malen).”

Bloeiende planten
Hoewel het onderzoek vooral bevestigt wat onderzoekers al vermoedden, stuitten de onderzoekers in de maag van Judy ook op een verrassing. Naast onderdelen van coniferen en zaadvarens, ontdekten ze in de maag van de dinosaurus namelijk ook bladeren van bedektzadigen, oftewel bloeiende planten. “Ik vind dat verrassend, omdat bedektzadigen (oftewel bloeiende planten) destijds eigenlijk nog ‘nieuwkomers’ waren,” vertelt Poropat aan Scientias.nl. “Ze waren pas zo’n 120 miljoen jaar geleden – oftewel zo’n 30 miljoen jaar voordat Judy leefde – een belangrijk onderdeel van de Australische flora geworden. De aanwezigheid van bloemplanten in Judy’s maaginhoud suggereert dan ook dat sauropoden zich in die tijd al hadden aangepast aan het eten van deze planten. Dat moet de nodige evolutionaire druk op bloemplanten hebben gelegd om zich snel voort te planten (als hele planten werden gegeten of beschadigd) of snel weer aan te groeien (als alleen bladeren en stengels werden gegeten, terwijl de rest van de plant bleef staan). Het is ook mogelijk dat sommige planten zich hebben aangepast om sauropoden als zaadverspreiders te gebruiken – vergelijkbaar met hoe veel planten vandaag de dag vogels inzetten om hun zaden te verspreiden. Sauropoden slikten de zaden van de bloemplanten mogelijk in, en als ze die later via hun mest uitscheidden, kwamen de zaden – omgeven door verse meststof – terecht in een nieuw gebied.”

Belangrijke inzichten
En zo levert de maaginhoud van een enkele dino, die rond de 100 miljoen jaar geleden door Australië struinde, naast bevestiging van reeds omarmde aannames, toch ook nog wel wat nieuwe inzichten op. Onderzoekers zijn dan ook in hun nopjes met de vondst. Meer inzicht in wat de sauropode dinosaurussen aten en hoe ze dat deden, is belangrijk, meent Poropat. Want wetenschappers willen graag weten hoe sauropoden als levende organismen functioneerden én hoe ze daarbij en passant hun stempel drukten op hun omgeving. “Zo willen we beter gaan begrijpen hoe sauropoden en planten elkaar tijdens het Jura en Krijt beïnvloedden,” zo vertelt Poropat aan Scientias.nl. “Misschien wel de meest ingrijpende verandering die de flora op aarde in deze prehistorische periode doormaakten, was de opkomst – en snelle dominantie – van de bedektzadigen, oftewel de bloemplanten. Er is veel discussie geweest over de evolutionaire druk die deze planten uitoefenden op dinosaurussen – en vice versa. Nu we weten dat in ieder geval sommige sauropoden bedektzadigen aten, vangen we een glimp op van de complexe wisselwerking tussen die twee.”

Slag om de arm
Hoewel de onderzoekers op basis van de maaginhoud van Judy enthousiast eerdere bevindingen over sauropoden bevestigen en nieuwe inzichten over sauropoden delen, is enige voorzichtigheid wel op zijn plaats. Want we moeten niet vergeten dat we nog altijd slechts beschikken over de maaginhoud van één enkele sauropode dinosaurus. En je kunt je dan ook afvragen of die dinosaurus werkelijk representatief is voor een gehele clade: de sauropoden. De onderzoekers zijn zich daar ook terdege van bewust. Wat daarbij niet meehelpt, is dat Judy geen volwassen sauropode was. “Ik denk dat Judy in een overgangsfase zat; het is een jongvolwassene, in feite een tiener,” vertelt Poropat aan Scientias.nl. En net zoals het dieet van een menselijke tiener niet altijd representatief is voor dat van de doorsnee volwassen mens, is het dieet van een tiener-dino misschien niet helemaal representatief voor wat een volwassen sauropode at. “Een jonge Diamantinasaurus zou niet in staat zijn geweest om het loof van coniferen te bereiken, tenzij ze takken op de grond vonden of zich richtten op jonge scheuten. Het is dus aannemelijk dat ze aten wat ze maar konden bereiken. Een volgroeide Diamantinasaurus daarentegen zou veel minder vaak op lage tot gemiddelde hoogte hebben gegraasd dan jongvolwassenen en zou daardoor waarschijnlijk vooral coniferen hebben gegeten.” Een tweede kanttekening die onderzoekers bij hun resultaten plaatsen, is dat we niet zeker weten – en waarschijnlijk nooit zullen weten – of wat in Judy’s maag is teruggevonden ook representatief is voor haar normale dieet. “Dat zou immers zeker met de seizoenen zijn veranderd en ook afhankelijk zijn geweest van hoe ver ze trok en waar ze zich op een bepaald moment voedde.”

Dat gezegd hebbende, zijn onderzoekers nog altijd blij met de ontdekking van Judy. Waar eerdere dino’s – voornamelijk via hun anatomie – indirect onthulden hoe hun dieet eruitzag, vertelt Judy het ons middels haar maaginhoud direct. En dat maakt haar waardevol. Vervolgonderzoeken – hopelijk gebaseerd op nog te ontdekken maaginhouden van andere sauropode dinosaurussen – moeten echter uitwijzen in hoeverre Judy’s dieet werkelijk representatief is voor sauropoden in het algemeen. “Ik hoop dat we nog meer maaginhouden van dinosaurussen gaan vinden,” stelt Poropat. “Ik zou persoonlijk graag ontdekken wat de vroegste familieleden van sauropoden – de sauropodomorpha, informeel ook wel de pro-sauropoden genoemd – aten, aangezien op basis van hun anatomie wel gesuggereerd wordt dat in ieder geval een aantal van hen omnivoren waren. Ook zou ik heel graag te weten komen wat baby-sauropoden aten.” Of de plantenetende dinosaurussen van plan zijn ook die geheimen middels hun maaginhoud prijs te geven? De tijd zal het leren.