Laatste jaren meer last van je hooikoorts? Dit is hoe dat komt

De oorzaak zit letterlijk in de lucht én in de grond.

Volgens een Belgische studie neemt door stikstofvervuiling niet alleen het pollenseizoen in intensiteit toe, maar maakt het pollen ook nog eens krachtiger in het uitlokken van allergische reacties. Het onderzoek is gepubliceerd in het vakblad The Lancet Planetary Health.

Wat werd er onderzocht?
Wetenschappers van de KU Leuven vergeleken graslandpercelen in België. Hierbij werden bemeste graslanden (met extra stikstof in de vorm van kunstmest) afgezet tegen percelen die niet bemest waren. Uit het onderzoek bleken twee zaken. Eerst en vooral produceren bemeste graslanden ruim zes keer meer pollen (!) dan onbemeste graslanden. Alsof dat nog niet genoeg is, bleken deze pollen ook nog eens veel beter in staat om allergische reacties op te wekken.

Hoe werkt dit precies?
De onderzoekers verzamelden pollen van 25 paren graslandgebieden. Dit betekende dat ze telkens één bemest en één onbemest gebied naast elkaar vergeleken. Vervolgens testten ze deze pollen op personen die al bekend stonden als allergisch aan pollen. Ondanks dat dezelfde hoeveelheid pollen werd gebruikt, reageerden de immuuncellen (specifiek basofielen, een type cellen dat betrokken is bij allergieën) veel sterker op de pollen uit de bemeste gebieden. De gevoeligheid van deze cellen bleek maar liefst 5,1 keer hoger voor pollen uit bemeste graslanden. Ook de IgE-waarden, antilichamen die een allergische reactie veroorzaken, waren 1,3 keer hoger.

Wat gebeurt er in de natuur?
De stikstofvervuiling zorgt voor duidelijke ecologische veranderingen. In de bemeste graslanden nam de dominantie van grassen flink toe, waardoor grassen gemiddeld 61 procent van het oppervlak bedekten. In onbemeste gebieden was dit nog maar 32 procent. Tegelijkertijd daalde de soortenrijkdom (het aantal verschillende planten) met ongeveer 30 procent. Deze veranderingen dragen volgens de onderzoekers bij aan de verhoogde allergeniciteit van het geproduceerde pollen.

Dit is niet het eerste onderzoek dat een verband aantoont tussen stikstofvervuiling en pollen. De afgelopen decennia neemt het aantal mensen met pollenallergieën wereldwijd toe. Alhoewel een betere diagnose deels verantwoordelijk is voor deze stijging, wijzen steeds meer onderzoeken op omgevingsfactoren zoals stikstof als mede-oorzaak.

Hoe groot is het probleem?
De bevindingen van dit onderzoek zijn geen goed nieuws. Stikstofverrijking vindt namelijk wereldwijd plaats. In België, waar het onderzoek werd uitgevoerd, is de concentratie van stikstof in de lucht een van de hoogste ter wereld. In het land komt meer dan 20 kilogram stikstof per hectare per jaar vrij. De kritische grens om biodiversiteitsverlies te voorkomen ligt echter meestal tussen de 5 en 10 kilogram. Nog een opvallende bevinding van de studie is overigens dat extra stikstofbemesting zelfs in van nature voedselrijkere graslanden leidt tot een verhoogde allergeniciteit van pollen. De grootste verschillen werden echter gevonden in graslanden die van nature minder vruchtbaar zijn. Daar had de toevoer van extra stikstof een dramatischer effect.

Beperkingen en toekomstperspectieven
Het onderzoek kent wel enkele methodologische beperkingen. De allergische reacties werden gemeten in laboratoriumomstandigheden, niet in de natuurlijke leefomgeving van patiënten. Slechts twintig pollenallergische personen namen bovendien deel aan de klinische tests. Een vervolgonderzoek met een grotere groep deelnemers zou meer zekerheid kunnen bieden. De studie richtte zich daarnaast uitsluitend op graslanden en grasspollen, terwijl ook bomen en onkruiden een belangrijke bron van allergenen kunnen zijn. Voor toekomstig onderzoek stelt het onderzoeksteam voor om soortgelijke studies uit te voeren in gebieden met verschillende niveaus van stikstofvervuiling en over langere tijd.