Lichamelijke bijwerkingen van antidepressiva verschillen enorm: veel persoonlijkere behandeling nodig

Antidepressiva hebben niet alleen invloed op je geest, maar ook op je lichaam. Sommige  middelen zorgen voor gewichtsverlies, andere juist voor kilo’s erbij. De lijst met fysieke bijwerkingen is lang en gevarieerd, blijkt uit een uitgebreide meta-analyse van King’s College London.

De Britse onderzoekers pleiten voor meer persoonlijk afgestemde behandelingen, schrijven ze deze week in vakblad The Lancet. Een medicijn dat bij de één goed werkt, kan bij de ander vervelende bijwerkingen veroorzaken. Het team combineerde de gegevens van liefst 151 klinische studies en 17 rapporten van de Amerikaanse voedsel- en geneesmiddelenautoriteit (FDA), samen goed voor ruim 58.000 deelnemers. Ze keken naar de lichamelijke effecten van dertig verschillende antidepressiva over een gemiddelde gebruiksperiode van acht weken. En het blijkt nogal wat uit te maken welk middel je slikt.

Gewicht, hartslag en bloeddruk

Na analyse blijkt dat tussen sommige middelen wel een verschil van vier kilo in gewicht zit na 56 dagen slikken. Agomelatine-gebruikers (Valdoxan) vallen gemiddeld namelijk zo’n 2,5 kilo af, terwijl patiënten die maprotiline (Ludiomil) slikken juist 2 kilo aankomen. Ook zijn er flinke verschillen in het effect op de hartslag: fluvoxamine (Fevarin) blijkt de hartslag met gemiddeld acht slagen per minuut te verlagen, terwijl nortriptyline (Notrilen) de rikketik juist veertien slagen sneller laat kloppen. Voor de bloeddruk stuitten de onderzoekers ook nog eens op een verschil van meer dan tien millimeter kwikdruk (mmHg) tussen de onderzochte middelen.

In totaal kreeg bijna de helft van de gebruikers van antidepressiva zoals maprotiline en amitriptyline (Tryptizol) er een paar pondjes bij, terwijl het gros van de agomelatine-gebruikers juist afviel tijdens de kuur. Voor functies van lever, nieren en hart vonden de onderzoekers over het algemeen geen grote veranderingen. De wetenschappers waarschuwen wel dat het onduidelijk is wat er op de langere termijn gebeurt met deze waarden.

Behandeling op maat

De resultaten zijn nadrukkelijk geen reden om helemaal te stoppen met het voorschrijven van antidepressiva. “Antidepressiva blijven een essentieel en effectief onderdeel van de behandeling van mentale aandoeningen”, klinkt het. “Maar onze studie laat zien hoe belangrijk het is om de behandeling per persoon af te stemmen, afhankelijk van iemands gezondheid en voorkeuren.” Ze pleiten ervoor om behandelrichtlijnen aan te passen om meer rekening te kunnen houden met de uiteenlopende lichamelijke effecten van de middelen. Het is belangrijk om de keuze voor een bepaald antidepressivum altijd samen met de arts te maken en ook te kijken naar het effect op het lichaam.

Meer onderzoek nodig

De onderzoekers wijzen erop dat hun studie zich alleen richt op meetbare lichamelijke effecten. Andere bijwerkingen, zoals veranderingen in libido, emoties of het algehele welzijn, vallen buiten het onderzoek. “Het is belangrijk om die aspecten in toekomstig onderzoek ook mee te nemen”, leggen de wetenschappers uit.

De boodschap is duidelijk: antidepressiva zijn geen one-size-fits-all-oplossing. Er zit flink wat verschil in uitwerking tussen de middelen. Een beter begrip hiervan helpt om behandelingen veiliger, persoonlijker en effectiever te maken. Zo kunnen patiënten zo goed mogelijk herstellen, zowel mentaal als lichamelijk.