Met deze eenvoudige methode kun je zelf PFAS uit je drinkwater halen

Onderzoekers hebben ontdekt dat je de PFAS-concentratie in je glas water aanzienlijk kunt verminderen door het simpelweg te koken.

Nog niet zo lang geleden kwamen onderzoekers met zorgwekkend nieuws. Zo hadden ze alarmerende niveaus PFAS-deeltjes in Europees drinkwater ontdekt, vaak boven de veilige limieten. Dat ons drinkwater overigens besmet is met PFAS, is niet eens zo verrassend. Bijna iedereen heeft zelfs kleine hoeveelheden ervan in zijn bloed. Hoewel het nog niet duidelijk is in hoeverre dit schadelijk is, wordt PFAS al wel in verband gebracht met verschillende gezondheidsproblemen. Gelukkig hebben onderzoekers nu een methode ontdekt om de hoeveelheid PFAS in ons drinkwater aanzienlijk te verlagen, zo schrijven ze in het vakblad ACS ES&T Water.

Wat is PFAS?
Per- en poly-fluoralkylstoffen, beter bekend als PFAS, zijn een groep van meer dan 14.000 door de mens gemaakte chemicaliën die sinds de jaren vijftig populair zijn vanwege hun hitte-, water-, vet- en vlekafstotende eigenschappen. Hierdoor worden ze veel gebruikt in alledaagse producten zoals antiaanbakpannen, kleding, cosmetica, insecticiden en voedselverpakkingen. Daarnaast komen PFAS ook voor in blusschuim en diverse industriële producten. Hoe handig de stoffen ook lijken, ze zijn giftig voor mens en dier. Toch komen ze wijdverspreid in het milieu terecht, voornamelijk door de uitstoot van fabrieken die PFAS produceren of gebruiken. Daarnaast kunnen ze in het milieu belanden door het gebruik van bepaalde PFAS-houdende producten zoals blusschuim, textielimpregneermiddelen, smeermiddelen, of als PFAS-houdende producten bij het afval terecht komen. PFAS zijn bijna niet afbreekbaar (vandaar de bijnaam ‘eeuwige chemicaliën’) en mogelijk ook nog eens schadelijk voor de gezondheid.

Allereerst bevestigden de onderzoekers opnieuw dat zowel flessenwater als kraanwater wereldwijd PFAS bevat. Ze trokken deze conclusie na aankoop van 112 flessen water uit lokale winkels en online supermarkten in het Verenigd Koninkrijk en China. Dit omvatte 89 stille en 23 bruisende waters in plastic of glazen flessen, afkomstig van 87 merken met waterbronnen uit 15 landen in Azië, Europa, Noord-Amerika en Oceanië. Daarnaast verzamelden ze 41 monsters van kraanwater uit verschillende Britse steden en nog eens 14 monsters van kraanwater verzameld uit woningen in de Chinese stad Shenzhen.

Flessenwater
Het team ontdekte in meer dan 99 procent van de verzamelde monsters perfluoroctaanzuur (PFOA) en perfluoroctaansulfonaat (PFOS). Het onderzochte flessenwater vertoonde daarnaast verschillende niveaus van PFAS. Natuurlijk mineraalwater bleek bijvoorbeeld hogere concentraties te hebben dan gezuiverd water. Over het algemeen waren de concentraties echter lager dan de geadviseerde limieten van de regelgevende instanties. Daarnaast merkten ze aanzienlijke verschillen op in de PFAS-concentraties tussen het kraanwater uit het Verenigd Koninkrijk en China. Het Chinese kraanwater had namelijk veel hogere PFAS-concentraties dan het Britse kraanwater.

Koken
Kortom, het lijkt erop dat we niet kunnen vermijden dat we PFAS binnenkrijgen. Maar we kunnen de concentratie wel aanzienlijk verminderen. De studie toont namelijk aan dat als je drinkwater eerst kookt, je de PFAS-niveaus flink kunt verlagen. Ditzelfde gebeurt met actieve koolfiltratie (een methode die actieve kool gebruikt om verontreinigingen uit vloeistoffen of lucht te verwijderen en die vaak in huishoudelijke waterfilters wordt toegepast). De afnamepercentages variëren van 50 procent tot 90 procent, afhankelijk van de soort PFAS en de gebruikte behandeling.

Eenvoudige methode
Het betekent dat je de PFAS-niveaus in je glas water heel eenvoudig kunt verlagen. “Onze resultaten benadrukken hoe wijdverspreid PFAS in drinkwater voorkomt, maar ook hoe effectief simpele behandelingen zijn om de niveaus te verminderen”, concludeert onderzoeker Stuart Harrad. “Of je nu een simpele waterfilterkan gebruikt of het water kookt, beide methoden verwijderen een aanzienlijk deel van deze stoffen.”

Reden
De reden hiervoor is nog niet helemaal helder. “Het is al eerder gemeld dat actieve kool PFAS uit water kan verwijderen,” zo reageert professor Christer Hogstrand, verbonden King’s College London, niet betrokken bij de studie. “Ik was echter verrast om te zien dat de resultaten aantonen dat ook het koken van water de concentraties van bepaalde PFAS-chemicaliën verminderde, al was het maar een klein beetje. Het is lastig om deze bevindingen te verklaren, omdat PFAS bestand zijn tegen hitte.” Ook onderzoeker Ovokeroye Abafe, verbonden aan de Brunel University of London, vindt de ontdekking hoopgevend: “het is interessant dat simpele en gemakkelijk aanpasbare oplossingen voor thuis de PFAS-niveaus in drinkwater aanzienlijk kunnen verlagen, wat de volksgezondheid ten goede komt.”

Bewustwording
De onderzoekers hopen dat hun bevindingen het bewustzijn over PFAS in zowel kraan- als flessenwater vergroten, zodat consumenten betere keuzes kunnen maken. “Dit zal ook het gebruik van waterzuiveringsmethoden stimuleren”, vermoedt onderzoeker Yi Zheng. “Onze bevindingen wijzen ook op de mogelijkheid dat de gezondheidsrisico’s van PFAS in drinkwater worden beïnvloed door levensstijl en economische omstandigheden. Dit benadrukt de noodzaak voor toekomstig onderzoek om deze factoren verder te onderzoeken vanuit een sociaal-economisch perspectief.”

Gezondheidsrisico’s
Over de gezondheidseffecten van PFAS is overigens nog lang niet het laatste woord gezegd. Vooraanstaande onderzoeken in zowel de VS als Europa hebben PFAS geassocieerd met diverse gezondheidsproblemen, waaronder een lager geboortegewicht bij baby’s, verhoogde cholesterolwaarden, verminderde nierfunctie, schildklieraandoeningen, verstoorde geslachtshormonen, verminderde vaccinrespons, en verschillende vormen van kanker zoals lever-, nier- en teelbalkanker. In 2023 heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) PFOA, een veelvoorkomende vorm van PFAS, geclassificeerd als categorie 1 kankerverwekkend. Toch blijft het moeilijk om een direct oorzakelijk verband vast te stellen. “Elke discussie over toxiciteit is niet compleet zonder zowel de dosis als de context in overweging te nemen”, betoogt Oliver Jones, professor aan de RMIT University. “Zo weten we bijvoorbeeld dat blootstelling aan UV-licht huidkanker kan veroorzaken, maar dat betekent niet dat je meteen kanker krijgt als je naar buiten gaat. Op dezelfde manier is er geen probleem met het drinken van een glas water, maar als je diezelfde hoeveelheid in je longen inademt, kunnen er gezondheidsrisico’s optreden.”

PFAS-concentratie
Hoewel PFAS in verband worden gebracht met verschillende gezondheidseffecten, zijn de concentraties die nodig zijn om deze effecten te veroorzaken veel hoger dan de niveaus die in deze studie zijn gevonden. “In sommige opzichten is dit goed nieuws”, zegt Jones. “Zelfs het hoogste gerapporteerde totale PFAS-niveau was slechts 9,2 ng/L. Ter vergelijking: één nanogram per liter is gelijk aan 1 deel per triljoen, wat overeenkomt met 1 seconde in 31.500 jaar. 9,2 ng/L is dus een extreem kleine hoeveelheid.”

Vermijden
Het volledig vermijden van PFAS gaat bovendien lastig worden. Zo weten we dat deze beruchte ‘eeuwige chemicaliën’ werkelijk overal te vinden zijn. Het artikel beweert dan ook niet dat je flessen- of kraanwater volledig zou moeten vermijden. “Er is altijd een risico verbonden aan wat we doen”, stelt Jones. “Als ik bijvoorbeeld naar mijn werk rij, is er een kans op een ongeluk. En als ik ga zwemmen, kan ik verdrinken. Beide risico’s zijn gering, maar bestaan wel. We kunnen dan ook nooit met zekerheid zeggen dat de PFAS-concentratie nul is. Maar we kunnen de hoeveelheid wel tot een minimum beperken.”

De onderzoekers betogen dan ook dat monitoring en regulering essentieel is om de volksgezondheid te beschermen. “We leveren waardevolle informatie over de aanwezigheid van PFAS in drinkwater, evenals praktische oplossingen om de blootstelling van consumenten via drinkwater te verminderen”, zegt Harrad. “Dit is een belangrijke stap richting veiliger drinkwater voor gemeenschappen over de hele wereld.”