Met kroon en schaar wordt de jongste Japanse troonopvolger volwassen

Met papieren vlaggetjes in de hand staat een ingetogen menigte langs de weg naar het Keizerlijk Paleis in Tokio. De tyfoon van de voorgaande avond hield de honderden toeschouwers niet tegen om de auto van prins Hisahito (19), kleinzoon van de voormalige keizer Akihito en tweede in lijn van troonopvolging, voorbij te zien rijden. Deze zaterdag markeert een uitgebreid keizerlijk ritueel zijn intrede in de volwassenheid. Het is voor het eerst in veertig jaar dat er een mannelijke prins deze rite ondergaat, in het krimpende keizerlijk hof.

De dag begint vroeg voor prins Hisahito. Nog in ochtendjas ontvangt hij in de residentie van zijn familie een bijzondere kroon uit handen van een gezant van de keizer. Deze kroon, gemaakt van gelakt papier en zijde, draagt aan de achterkant een lang zijden koord – dat geeft de rang van de drager aan. Bij de keizer staat dit koord rechtop, bij anderen buigt het in verschillende gradaties naar beneden. De prins kreeg er twee, samen, omgerekend, bijna 15.000 euro waard. Straks zal de prins de kroon opgezet krijgen.

„Volwassen zijn ga ik pas gaandeweg echt beseffen”, zei prins Hisahito tijdens de persconferentie voorafgaand aan het ritueel. Hij sprak zijn dank uit aan iedereen die hem heeft geholpen in de voorbereiding, maar gaf ook toe dat hij snel nerveus wordt. Daarom had Hisahito zich, zo vertelde hij bij zijn eerste publieke optreden alleen, tot in detail voorbereid. Hij oefende de rituelen eindeloos en herhaalde elke beweging totdat deze vanzelf gingen.

De volwassenheidsceremonie, die live te volgen was via de Japanse nationale omroep en via livestreams op internet, vindt deze zaterdag plaats in de audiëntiezaal van het paleis. De prins is gekleed in een licht gewaad met een zes meter lange sleep, op zijn hoofd een eenvoudig hoofddeksel. Een hofdienaar draagt plechtig de nieuwe kroon naar hem toe, nadat hij voorzichtig de eenvoudige kap heeft afgenomen. Met even zo veel plechtmatigheid zet de hofdienaar de zwarte zijden kroon op het hoofd van de prins. Een wit lang koord van Japans papier wordt strak onder zijn kin twee keer vastgeknoopt om de kroon te bevestigen.

Tussen de hals van de prins en de schaar wordt een dikke rol papier gehouden . Het is een kleine aanpassing in de eeuwenoude ceremonie, het moet de spanning voor prins en hofhouding verlichten. Het is ook een teken dat zelfs in het eeuwenoude Japanse hof verandering mogelijk is.

Dan pakt de hofdienaar een schaar en klinkt het schelle knippen van de schaar, twee keer kort achter elkaar, door de muisstille zaal. Dat geluid markeert het precieze moment waarop de prins zijn kindertijd achter zich laat. De lange slierten van het witte koord van de kroon zijn onder de knoop doorgeknipt.

Vervolgens staat de prins op en schrijdt hij voetje voor voetje – teen tegen hiel, teen tegen hiel – naar de keizer en keizerin en bedankt hen. „Als volwassen lid van de keizerlijke familie wil ik mij bewust zijn van mijn positie en mijn plichten naar behoren vervullen.” En daarmee is de 20 minuten durende ceremonie ten einde.

Het verschil tussen mannen en vrouwen

„Het is bijzonder om dit mee te maken”, vertelt de 35-jarige Kazuyuki Yamamoto. Samen met een collega trotseert hij de drukkende hitte in de hoop de prins voorbij te zien komen. Hij herinnert zich nog de geboorte van prins Hisahito en is blij dat er na veertig jaar eindelijk weer een volwassenheidsceremonie plaatsvindt. Toch is hij ook bezorgd. „Eigenlijk is het niet normaal dat we hier vier decennia op moeten wachten. Het laat zien hoe kwetsbaar de toekomst van de keizerlijke familie is.”

Die kwetsbaarheid is nauw verbonden met de regels rond troonopvolging binnen het Japanse keizerlijk hof. Voor prinsessen volstaat bij hun meerderjarigheid een persconferentie en een onderscheiding; de traditionele rite is alleen voor mannen weggelegd. Sinds de negentiende eeuw bepaalt de wet dat uitsluitend mannen de troon mogen bestijgen.

Hoewel zes vrouwen in de Japanse geschiedenis keizerin werden, konden ook zij niet door hun eigen kinderen worden opgevolgd. Toch zou meer dan 80 procent van de Japanners een vrouwelijke keizer accepteren. Maar politiek ligt de kwestie gevoelig. Conservatieven hechten veel waarde aan de mannelijke bloedlijn, hervormers waarschuwen dat vasthouden daaraan het einde van het keizerlijk hof kan betekenen.

Het is ook de reden dat prins Hisahito nu de enige troonopvolger van zijn generatie is. Mocht hij later geen zoon krijgen, dan dreigt de eeuwenoude dynastie te eindigen. „Ik denk dat het tijd is om de regels te veranderen, anders is het met de volgende generatie gedaan”, klaagt Yamamoto.

Lees ook

Japan staat voor de keuze: een keizerin en haar kinderen toestaan of verre mannelijke nazaten van de keizer zoeken

Op het plein voor het paleis trekt de menigte langzaam weg. Het juichgeroep – „banzai!” – valt weg en maakt plaats voor het klikken van camera’s van toeristen die, onbewust van de rituelen die achter hen afspelen, selfies nemen bij de stille houten paleispoorten.

Voor Hisahito betekent de ceremonie dat hij vanaf nu, naast zijn studie biologie, ook officiële verantwoordelijkheden draagt. Hij krijgt een zetel in de Keizerlijke Raad, het orgaan dat keizerlijke taken verdeelt. Zijn jaarlijkse toelage wordt verhoogd van 3 miljoen yen (zo’n 17.000 euro) naar 9 miljoen yen (zo’n 56.000 euro).