Na twintig jaar raakt de Nederlandse boer zijn ‘mestuitzondering’ kwijt

Nederlandse boeren raken na ruim twintig jaar het recht kwijt
om meer mest te mogen uitrijden dan in Europa normaal is toegestaan. Door het opheffen van deze zogeheten ‘derogatie’ in 2026 zal het mestoverschot voor boeren komend jaar aanzienlijk toenemen, wat tot praktische en financiële problemen zal leiden. 

De Zweedse Eurocommissaris van Milieu Jessika Roswall heeft minister van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur Femke Wiersma (BBB) maandagavond in een brief over het einde van de vrijstelling geïnformeerd. Zij stelt daarin dat onder meer de waterkwaliteit en het mestbeleid in Nederland een rol hebben gespeeld bij de beslissing. De fosfaten en stikstof in mest tasten de kwaliteit van het oppervlaktewater aan. Nederland bevindt zich al jaren in de Europese achterhoede als het gaat om de waterkwaliteit.

Lees ook

Spoeddebat over mest is extra pijnlijk voor de BoerBurgerBeweging, nu twee bewindspersonen met elkaar overhoop liggen

Demissionair minister Wiersma noemt het kwijtraken van de derogatie dinsdagmiddag „zeer teleurstellend”. Afgelopen juli vroeg zij de Europese Commissie om verlenging van de derogatie. In een brief aan de Tweede Kamer schrijft zij dat „de afbouw van de huidige derogatie een zeer grote negatieve impact op het inkomen en toekomstperspectief van de boer heeft”.

Boeren die nog een ontheffing hebben, mogen vanaf komend jaar een derde minder mest uitrijden. Het Europese maximum ligt op 170 kilo stikstof uit dierlijke mest per hectare, terwijl dankzij de uitzonderingspositie 250 kilo mocht worden uitgereden. De directe gevolgen voor de boeren lopen erg uiteen. Vooral voor melkveehouders kunnen de consequenties groot zijn, omdat vooral zij gebruikmaken van de extra mestruimte. Maar de gevolgen hangen ook af van de regio waarin zij actief zijn. Sommige delen van Nederland hebben een groot mestoverschot, andere regio’s hebben dat niet.

‘Je moet wel wat leveren’

Volgens bronnen in Brussel was al veel langer duidelijk dat Nederland zijn derogatie zou verliezen. Vanuit het ministerie was steeds de reactie dat er nog gesprekken liepen. Dat was ook de reactie toen de Financial Times begin deze maand berichtte dat de derogatie voor Ierland verlengd werd, maar voor Nederland niet.

Afgelopen twintig jaar heeft Brussel Nederland steeds toegestaan dat er meer mest mag worden uitgereden dan in de meeste andere landen in de Europese Unie, al liep de omvang van de vrijstelling geleidelijk terug. Die extra mestruimte heeft er onder meer mee te maken dat het gras in Nederland, met zijn gematigde klimaat, lang groeit en veel stikstof kan opnemen. 

In april dit jaar werd al duidelijk dat de kans groot was dat Nederland zijn extra mestruimte ging verliezen

In april dit jaar werd al duidelijk dat de kans groot was dat Nederland zijn extra mestruimte ging verliezen. Eurocommissaris Roswall zei tijdens een bezoek aan de Tweede Kamer dat Nederland eerst werk moest maken van natuurherstel en stikstofbeleid. „Ik denk niet dat het duurzaam is om steeds voort te bouwen op de derogatie”, zei Roswall. „Je moet wel wat leveren.”

Voor het landbouwbeleid van minister Wiersma eindigt 2025 in mineur. Naast het verliezen van de derogatie oordeelde de Raad van State afgelopen maandag zeer negatief over het wetsvoorstel voor een nieuwe stikstofwet. Vorige week zorgde een breed aangenomen Tweede Kamermotie ervoor dat zij geen eigen mestbeleid meer mag voeren. Wiersma wilde dat op sommige plekken meer mest in de buurt van sloten en beken uitgereden mocht worden. Na de ministerraad werd toen ook duidelijk dat de soepeler rekengrens voor stikstofdepositie niet vanaf januari gaat gelden. Om die rekenregels in te kunnen voeren is meer juridisch onderzoek nodig.

Lees ook

Na streep door mest opnieuw tegenslag voor minister Wiersma: Raad van State is zeer kritisch op stikstofwet