2 dagen geleden
2
Het aantal vrouwelijke astronauten neemt rap toe. En dat brengt nieuwe uitdagingen met zich mee, waar tot op heden eigenlijk nauwelijks aandacht voor is geweest. Een nieuw onderzoek wil daar verandering in brengen.
Het is 1983 en NASA stuurt – twintig jaar nadat de Russen dat al eens deden – voor het eerst een vrouw de ruimte in: Sally Ride. Een historisch moment voor de Amerikanen. Ietwat ongemakkelijk wordt het echter als NASA Ride voorafgaand aan haar historische – en slechts één week durende – vlucht 100 tampons aanbiedt. Het maakt pijnlijk duidelijk dat NASA op dat moment ook niet precies weet hoe menstruatieproducten in de ruimte zullen functioneren. En gek genoeg weten we dat nu – meer dan 40 jaar later – nog steeds niet zo goed.
Aan de pil
Het aantal vrouwen dat actief is in de ruimtevaart mag dan enorm zijn toegenomen, menstrueren in de ruimte is nog altijd een beetje onontgonnen terrein. De meeste vrouwelijke astronauten kiezen er namelijk voor om hun menstruatie gedurende hun tijd in de ruimte met hormonale medicatie te onderdrukken. Maar daar zitten wel wat haken en ogen aan. Zo is er weinig bekend over de gezondheidsrisico’s die het (langdurige) gebruik van hormonale medicatie in de ruimte met zich meebrengt. Daarnaast is gebruik ervan natuurlijk geen oplossing voor astronauten die wel gewoon willen blijven menstrueren. Bovendien maakt het feit dat veel vrouwelijke astronauten ervoor kiezen hun menstruatie te onderdrukken, het uitermate lastig om te onderzoeken welk effect een verblijf in de ruimte op de vrouwelijke hormonen en menstruatiecyclus heeft. En daar zijn onderzoekers wel benieuwd naar, zeker ook met het oog op toekomstige ruimtemissies die naar de maan of Mars zullen voeren en dus veel langer zullen gaan duren.
De menstruatiecup
Het moge duidelijk zijn: een menstruatie onderdrukken met hormonale medicatie is ook niet alles – en het wordt tijd dat vrouwelijke astronauten meer opties en autonomie krijgen als het gaat om hun menstruatie. Wellicht kunnen de hier op aarde veelgebruikte menstruatiecups daar een rol in spelen, zo schrijven onderzoekers in een nieuwe studie die nog geen collegiale toetsing heeft ondergaan. Aan het gebruik van menstruatiecups komen geen hormonen te pas. Bovendien zijn menstruatiecups herbruikbaar; je hoeft er – in tegenstelling tot tampons of maandverband – dus niet heel veel mee de ruimte in te nemen en vervolgens aldaar weer weg te gooien. En dat bespaart ruimte én afval.
Lancering
Er is alleen één probleem: menstruatiecups zijn nog nooit getest in de ruimte. Maar wat dat betreft hebben onderzoekers nu gelijk een eerste stap gezet. Ze hebben een aantal menstruatiecups in een raket geplaatst en gekeken hoe het de cups tijdens een lancering en korte vlucht vergaat.
Het experiment
Voor het onderzoek vulden de wetenschappers een aantal menstruatiecups met water en een glyceroloplossing (deze oplossing is ongeveer net zo dik als bloed en wordt daarom in wetenschappelijke tests ook wel gebruikt als ‘bloedvervanger’). Twee van deze cups werden vervolgens op aarde gehouden, terwijl de rest gelanceerd werd met een raket. Deze raket ging niet echt de ruimte in, maar steeg tot een hoogte van iets meer dan drie kilometer, om vervolgens – na een vlucht van ongeveer negen minuten – terug te keren naar de aarde. Na terugkeer op aarde vergeleken de onderzoekers de menstruatiecups die met de raket waren meegevlogen met de cups die op aarde waren achtergebleven. Het onderzoek onthult dat de gelanceerde cups zich prima hielden; ze lekten niet en bleven functioneel en intact, zo schrijven de onderzoekers. Het bewijst volgens hen dat menstruatiecups hun “veerkracht en functionaliteit onder de stress die ruimtevluchtcondities met zich meebrengen, behouden”.
Meer onderzoek
Het is een eerste aanwijzing dat menstruatiecups geschikt zouden kunnen zijn voor gebruik in de ruimte. Maar meer onderzoek is hard nodig, zo benadrukken de wetenschappers in hun studie. Zo vond hun experiment plaats binnen de atmosfeer van de aarde; meer onderzoek is nodig om na te gaan hoe de cups presteren bij een verminderde zwaartekracht. Ook moet nog onderzocht worden of de cups bij langdurig gebruik in de ruimte functioneel blijven. Daarnaast pleiten de onderzoekers er in hun studie voor om ook andere menstruatieproducten, zoals menstruatieondergoed, in de ruimte te testen, zodat vrouwen in de toekomst tijdens ruimtevluchten iets te kiezen hebben als het om menstruatieproducten gaat. “Menstrueren moet mogelijk en eenvoudig zijn,” vinden de onderzoekers, die met hun studie toch ook vooral willen pleiten voor meer oog voor de autonomie en gezondheid van vrouwelijke astronauten.
Overigens lijkt NASA zich dat – 62 jaar nadat het Sally Ride de ruimte in stuurde – ook wel te realiseren. Zo nam de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie zich in 2023 voor om de komende decennia de kennis over de werking van het vrouwelijk lichaam in de ruimte te vergroten – en ook specifiek onderzoek te gaan doen naar de gezondheidsrisico’s die het gebruik van orale anticonceptie in de ruimte met zich mee kan brengen. Want hoewel inmiddels meer dan 100 vrouwen in de ruimte zijn geweest, is er tot op heden weinig bekend over specifieke aspecten van hun gezondheid in de ruimte, met name ook met betrekking tot hun menstruatie. En dat is een – wellicht onverwachte – final frontier die we nu maar eens moeten overschrijden.
English (US) ·