Nest voor nest waken natuurbeschermers op het strand van Bonaire over het voortbestaan van de zeeschildpad

3 uren geleden 1

‘Zie je dat”, vraagt Daan Zeegers, terwijl hij wijst naar wat sporen in het witte zand. Het is goed kijken voor het ongetrainde oog, maar warempel, het zijn strepen met brede sleuven die lijken op de achterkant van een pijl. En dat, heeft Zeegers eerder uitgelegd, is waar we naar op zoek zijn op Klein Bonaire. Hier is vannacht een zeeschildpad aan land gekomen om te nestelen.

Maar liggen hier ook eieren? Zeegers, veldcoördinator van Sea Turtle Conservation Bonaire, twee stagiaires en drie vrijwilligers gaan om de sporen heen staan en overleggen. Vrouwtjesschildpadden volgen een vast patroon van aan land komen. Ze lopen het strand op, graven een kuil om eitjes in te leggen, bedekken die en keren terug naar zee. De groep twijfelt. „Het spoor gaat een hoek om en er zijn meerdere kuilen gemaakt”, zegt Zeegers. „Soms vindt een schildpad geen goede plek. Dit patroon kan betekenen dat ze niet van haar eitjes is afgekomen.”

Sea Turtle Conservation Bonaire (STCB) is een non-profitorganisatie die zich sinds 1991 inzet voor de bescherming van zeeschildpadden op Bonaire en Klein Bonaire, het onbewoonde eilandje voor de westkust. De organisatie doet onderzoek naar de populatie, komt te hulp bij gestrande of gewonde dieren, geeft voorlichting op scholen en monitort de nesten op stranden tijdens het nestseizoen, dat loopt van mei tot december.

In die periode lopen vrijwilligers elke ochtend de stranden af, op zoek naar verse sporen en nieuwe nesten. Gemiddeld vinden ze per seizoen zo’n honderd nesten op het eiland. Bij elk nest zoeken ze naar de bovenste eieren, na het uitkomen worden de eieren geteld en wordt de locatie vastgelegd via triangulatie: met linten op meerdere plekken markeert STCB de plek zonder exact aan te geven waar het nest zich bevindt, om stroperij te voorkomen.

Na vijftig tot zestig dagen komen de eieren uit. De jonge schildpadjes graven zich een weg naar boven en kruipen, meestal ’s nachts, richting zee. STCB houdt bij hoeveel eieren zijn uitgekomen, helpt achterblijvers indien nodig naar zee en verzamelt zo waardevolle data over de staat van de populatie.

Zeeschildpadden staan wereldwijd onder druk, zegt onderzoeker en oceanenexpert Nathalie Houtman, verbonden aan het Wereld Natuur Fonds. Zes van de zeven soorten worden met uitsterven bedreigd. Drie daarvan, de groene zeeschildpad, de dikkopschildpad en de karetschildpad, komen voor op Bonaire en andere delen van het Caribisch gebied. De grootste bedreiging is grootschalige visserij, waarbij schildpadden als bijvangst verstrikt raken in netten. Ook worden ze nog altijd gestroopt in landen waar weinig of geen regelgeving is. Hun schild, vlees en eieren zijn daar nog gewild.

Daarnaast verdwijnen natuurlijke leefgebieden in rap tempo door toerisme, (illegale) kustbebouwing en (licht)vervuiling. Schildpadden eten plastic, raken verstrikt in afval of kunnen door menselijke activiteit hun nesten niet meer veilig aanleggen.

Als het te warm wordt, komen de schildpadden misvormd ter wereld of gaan ze dood

Klimaatverandering verergert dit alles. De stijgende zeespiegel bedreigt broedstranden, net als de toenemende intensiteit van tropische stormen. Bovendien, zo blijkt uit onderzoek, bepaalt de temperatuur van een nest het geslacht van de jongen: warmer zand, van 31 graden, levert vooral vrouwtjes op, een kouder nest van 26 graden vooral mannetjes. Bij 29 graden is de geslachtsverdeling gelijk. Door opwarming ontstaan verstoorde verhoudingen in de populatie, op sommige plekken loopt het percentage vrouwtjes op tot boven de 90 procent. Als het te warm wordt, komen de schildpadden misvormd ter wereld of gaan ze dood.

Wereldwijd zetten organisaties zich in voor bescherming van zeeschildpadden, vertelt Houtman, die zelf maandenlang onderzoek deed naar schildpadden op Bonaire. Zo zijn er zogeheten hatcheries in het Caribisch gebied, maar ook in delen van Azië, zoals Maleisië en de Koraaldriehoek – veilige broedplekken waar eieren gecontroleerd kunnen uitkomen.

„Deze hatcheries of broedplaatsen zijn plekken waar eieren worden gemonitord”, zegt Houtman. „Als de eieren in gevaar zijn, bijvoorbeeld door overstroming of verstoring door tropische stormen, worden ze opnieuw begraven in een veilige omgeving of een hoger gelegen gebied.” Het doel is altijd zo veel mogelijk jongen veilig naar zee te helpen, met zo min mogelijk menselijke tussenkomst.

Foto’s Flavio Maestroni

Ook op internationaal niveau wordt actie ondernomen. De afgelopen week vond in Nice de VN-Oceanenconferentie plaats. Het resultaat daarvan is voor veel milieuorganisaties en wetenschappers teleurstellend. Te weinig landen zetten hun handtekening onder een verdrag om de bescherming van internationale wateren officieel te bekrachtigen, ook Nederland niet. Ook komen er geen EU-eisen voor schildpadvriendelijke tropische garnalenvisserij.

Wel zijn afspraken gemaakt voor het beschermen van koraal en andere belangrijke leefgebieden van zeeschildpadden. En de zogeheten ‘blauwe corridors’ – veilige migratieroutes – gaan behalve voor walvissen ook voor zeeschildpadden gelden. Op deze routes wordt nauwgezet gekeken naar het gedrag van zeeschildpadden en hun voedsel- en voortplantingsgebieden. Op meer dan vierduizend broedplaatsen in 147 landen wordt dna-materiaal verzameld.

Zeeschildpadden spelen een belangrijke rol in mariene ecosystemen. Groene schildpadden houden het zeegras kort, wat bijdraagt aan de gezondheid van de zeebodem en erosie voorkomt. Karetschildpadden eten sponzen, waardoor koraal ruimte krijgt om te groeien. Dikkopschildpadden en lederschildpadden reguleren de kwallenpopulatie, die anders grote hoeveelheden viseieren en larven kunnen opeten.

Waar neststranden worden beschermd en menselijke verstoring beperkt blijft, zie je snel resultaat. „Op het Griekse eiland Zakynthos heeft bescherming van de neststranden en bijvoorbeeld het uitdoen van nachtverlichting geleid tot recordaantallen nesten van dikkopschildpadden. Pasgeboren schildpadjes oriënteren zich op het maanlicht dat weerkaatst op zee – door kunstlicht kunnen ze gedesoriënteerd raken, met fatale gevolgen”, zegt Houtman.

Na een korte zoekactie en wat graven in het zand besluit Zeegers dat de groep verder kan. „Geen nest hier”, zegt hij. Twintig meter verderop houdt hij weer halt. Een nieuw spoor, met een duidelijk ander patroon. Vlak voor een kleine zandbedding houdt het spoor op. „Hier gaan we graven”, zegt Zeegers. „Dit vrouwtje is niet naar zee gesprongen natuurlijk, grote kans dat ze hieronder haar eieren heeft gelegd.”

Ons uitgangspunt is: laat de schildpadden en de eieren zoveel mogelijk met rust

Gehurkt graven vier mensen zorgvuldig met hun handen in het zand. Tien centimeter, twintig, dertig. Als een van de vrijwilligers op het eerste eitje stuit, gaat er gejuich op. Op 36 centimeter diepte liggen de eerste eitjes, zo groot als pingpongballen. Ze zijn van een karetschildpad, een van de drie soorten die voorkomen op Bonaire. De andere zijn de onechte karetschildpad, of dikkopschildpad, en de groene schildpad.

Na een korte inspectie besluit Zeegers dat dit nest beter verplaatst kan worden. Het ligt te dicht bij de kustlijn, met grote kans dat hoog water het nest bereikt en de schildpadden geen kans op overleven hebben. Zorgvuldig, met handschoenen aan, graaft Zeegers alle eitjes uit. Ze mogen niet gedraaid worden; schildpadembryo’s hechten binnen een dag aan de eierschaal en bij te veel beweging kunnen ze daarvan loskomen.

Het zand tussen de eitjes schept hij mee in de emmer, om zoveel mogelijk bacteriën van de moeder mee te nemen. In een zelf gegraven kuil even verderop worden de 158 eitjes teruggeplaatst, even diep als in het oude nest. „Ons uitgangspunt is: laat de schildpadden en de eieren zoveel mogelijk met rust”, zegt Zeegers. „Maar in sommige gevallen is het beter om wel in te grijpen, om de kans op overleven te vergroten.”

Nesten bevatten gemiddeld tussen de honderd en tweehonderd eitjes. Een vrouwtje nest vier tot zes keer per seizoen. Dat lijkt veel, maar slechts een heel klein percentage van de eieren groeit uit tot een volwassen schildpad, schattingen variëren tussen één op de duizend en één op de tienduizend. „Voor het voortbestaan van de soort is dat voldoende”, zegt Zeegers.

Op Bonaire gaat het goed met de zeeschildpad. De populatie lijkt, voor zover STCB er zicht op heeft, op peil. „Geweldig natuurlijk”, zegt Zeegers, „maar Bonaire is ook maar een stipje op de wereldkaart. Hier kunnen we goed monitoren, maar wat er met ze gebeurt als ze de hoek om zwemmen? Geen idee.”