Ook chimpansees en bonobo’s hebben verschillende vriendenkringen en vage kennissen

Net als wij hebben ook chimpansees en bonobo’s hun ‘beste vrienden’ en een groeiende kring van kennissen daarbuiten. Hoe hechter de band, hoe intensiever het vlooien.

Dat blijkt uit een nieuw onderzoek, gepubliceerd in het vakblad iScience. Onderzoekers van de Universiteit Utrecht en de Universidad Carlos III de Madrid analyseerden het vlooigedrag van de dieren en concludeerden dat beide apensoorten mensachtige sociale kringen hebben. Ze zagen ook verschillen tussen de twee soorten mensapen. Chimpansees zijn selectiever in de keuze voor hun vlooipartners en worden dat steeds meer naarmate ze ouder worden. Bonobo’s verdelen hun tijd meer evenredig over soortgenoten.

Mensen verdelen ook hun tijd en energie over verschillende vriendenkringen. Meestal hebben we een binnenste kring die bestaat uit hechte vrienden en familie, gevolgd door steeds grotere en minder hechte cirkels van vrienden, verre vrienden, kennissen en vage kennissen. Het is lang onduidelijk geweest of dit patroon uniek is voor de mens of dat het ook voorkomt bij andere primaten.

Analyse van het vlooigedrag

De onderzoekers keken daarom naar vlooigedrag, een van de belangrijkste vormen van sociale interactie bij mensapen. Ze onderzochten dit bij 24 groepen chimpansees en bonobo’s. Daarna gebruikten ze een wiskundig model om na te gaan hoe de apen hun tijd en energie verdelen over hun groepsgenoten.

De meeste apen blijken vooral veel te vlooien met een klein aantal groepsgenoten en hebben een minder hechte band met grotere aantallen andere groepsgenoten. Dit lijkt op hoe mensen hun tijd over vriendschappen verdelen. Net als bij menselijke sociale netwerken werd de selectiviteit richting groepsgenoten groter in grotere groepen. Bonobo’s bleken de meer egalitaire soort. Zij verdeelden hun ‘vlooitijd’ relatief gelijk over groepsgenoten. Chimpansees daarentegen besteedden meer tijd aan een kleiner groepje vlooipartners.

“Begrip over deze patronen kan inzichten opleveren die cruciaal zijn voor het onderzoek naar samenwerking, sociaal leren en welzijn bij zowel mensen als bij andere dieren”, vertelt onderzoeker Edwin van Leeuwen.

Hoe ouder, hoe kieskeuriger

Als mensen ouder worden, wordt hun binnenste vriendenkring meestal kleiner, omdat ze intensiever omgaan met een kleiner aantal mensen. De nieuwe resultaten laten zien dat ook chimpansees kieskeuriger worden naarmate ze ouder worden, maar bonobo’s lijken dit niet te doen.

“Mogelijk komt dat door hun meer gelijkwaardige sociale samenlevingen”, vertelt Van Leeuwen. “Bonobo’s lijken in meer fluïde verbanden samen te leven met ook groepsoverschrijdende sociale banden, iets wat we bij chimpansees niet of nauwelijks zien.”

Evolutionaire strategieën

“Onze resultaten wijzen uit dat de fundamentele regels die sociale relaties vormgeven soortoverschrijdend zijn”, zegt Van Leeuwen. “Dat laat een diepgewortelde evolutionaire continuïteit zien in de manier waarop complexe samenlevingen zijn georganiseerd.”

Ook tonen de verschillen tussen chimpansees en bonobo’s aan dat er meerdere evolutionaire strategieën bestaan om sociale relaties vorm te geven.

Net mensen: praten, delen en samen borrelen
Deze manier van sociale netwerken is niet het enige dat chimpansees en bonobo’s met mensen gemeen hebben. Zo schreef Scientias eerder dat de bonobo ook ‘zinnetjes’ van klanken maakt, op eenzelfde manier als wij dat doen. Dit stelde de onderzoekers in staat om een ‘bonobo-woordenboek’ te schrijven. Chimpansees houden ook van een borreltje, schreef Scientias eerder dit jaar. Op camerabeelden is te zien hoe de chimps gefermenteerde Afrikaanse broodvruchten, waar alcohol in zit, met elkaar delen. Het fruit had een alcoholpercentage van maximaal 0,61 procent. Daarmee zijn het in ieder geval sociale drinkers.