Ook het vanille-ijsje wordt door klimaatverandering bedreigd

Het is een smaak die het eigenlijk altijd wel goed doet: vanille. Maar nieuw onderzoek wijst er nu op dat we die – door toedoen van de klimaatcrisis – weleens kwijt kunnen raken.

Vanille-ijs, crème brûlée, vanillevla, madeleines: de echte fijnproever kan zich waarschijnlijk geen wereld zonder vanillesmaak voorstellen. En toch kan die er in de toekomst zomaar komen. Want nieuwe onderzoek – verschenen in het blad Frontiers in Plant Science – onthult nu dat klimaatverandering wilde vanilleplanten dreigt te scheiden van hun bestuivers, waardoor ze in feite geen toekomst meer hebben.

Het onderzoek
De onderzoekers komen tot die weinig hoopgevende conclusie nadat ze het leefgebied van elf verschillende wilde planten uit het Vanilla-geslacht en dat van zeven van hun bestuivers bestudeerden. Ze keken daarbij in eerste instantie hoe het leefgebied er nu uitzag – om vervolgens met behulp van simulaties na te gaan hoe het onder verschillende klimaatscenario’s zou veranderen. De onderzoekers richtten zich daarbij op een scenario waarin we er redelijk in slagen om onze uitstoot terug te dringen (ook wel aangeduid als SSP2.4-5) en een scenario waarin we dat veel minder doen en de aarde dus veel sterker opwarmt (SSP3-7.0).

Groei en krimp
Het onderzoek onthult dat beide scenario’s voor zeven van de elf onderzochte Vanilla-soorten zo op het eerste gezicht helemaal niet zo slecht uitpakken. Zo wijzen de simulaties erop dat klimaatverandering ervoor zorgt dat het gebied waarin deze soorten kunnen overleven, groter wordt. Voor de overige vier soorten is het allemaal wat minder rooskleurig; hun leefgebied wordt door klimaatverandering tot wel 53 procent kleiner.

Bestuivers
Echt zorgwekkend werd het echter pas toen de onderzoekers gingen kijken hoe het de bestuivers van deze Vanilla-planten in een opwarmende wereld zal vergaan. Dat deel van het onderzoek onthult namelijk dat het leefgebied van deze bestuivers onder beide klimaatscenario’s krimpt. En dat is een probleem, want dat kan betekenen dat er veel minder overlap is tussen het leefgebied van de Vanilla-planten en dat van hun bestuivers. “Hoewel voor sommige Vanilla-soorten geldt dat hun leefgebied mogelijk gaat groeien, kan hun afhankelijkheid van bestuivers het voortbestaan van deze wilde populaties in gevaar brengen,” waarschuwt onderzoeker Charlotte Watteyn.

Plaatsvervanger?
Onduidelijk is op dit moment of andere bestuivers de plek in kunnen nemen van de traditionele Vanilla-bestuivers die in de toekomst dus wellicht uit de leefgebieden van de vanilleplant verdwijnen. Vervolgonderzoek moet dat uitwijzen. Maar voor nu zijn de wetenschappers weinig optimistisch. “Vanillesoorten staan bekend om hun gespecialiseerde relaties met bestuivers,” stelt Watteyn. “Daarom kunnen ze moeite hebben om bestuivers te vervangen. De toekomst ziet er mogelijk beter uit voor soorten die niet afhankelijk zijn van één enkele bestuiver.” Maar de harde realiteit is dat de meeste soorten doorgaans afhankelijk zijn van slechts één of enkele specifieke bestuiver(s).

Hoewel het onderzoek van Watteyn en collega’s zich beperkt tot wilde Vanilla-planten zijn de bevindingen wellicht ook slecht nieuws voor gecultiveerde vanilleplanten die ons van vanillestokjes voorzien. De vanilleplanten die binnen de commerciële vanilleteelt worden gebruikt, kampen namelijk met een lage genetische diversiteit die een negatief effect heeft op de oogst en kwaliteit van vanillestokjes. “En dit zal door klimaatverandering alleen maar verergeren,” aldus Watteyn. Om de veerkracht van deze gecultiveerde planten te vergroten, wordt hoopvol gekeken naar hun wilde familieleden. Deze wilde Vanilla-planten blijven in reactie op veranderingen in hun leefomgeving namelijk evolueren en ontwikkelen zo interessante eigenschappen die in de toekomst wellicht in gecultiveerde vanilleplanten kunnen worden geïntroduceerd. Denk dan bijvoorbeeld aan eigenschappen die de planten beter bestand maken tegen droogte, hitte of bepaalde ziekten. “Het behoud van de natuurlijke populaties van deze wilde Vanilla-soorten en daarmee de grote genetische diversiteit die zij vertegenwoordigen, is dus cruciaal om de toekomst van vanille te waarborgen,” concludeert Watteyn.