Thom de Graaf stopt als vicepresident van de Raad van State

11 uren geleden 2

Thom de Graaf stopt juli volgend jaar als vicepresident van de Raad van State, de hoogste bestuursrechter en het belangrijkste adviesorgaan van de Nederlandse regering. Dat meldt het instituut maandagmiddag in een persbericht. De Graaf bekleedt de functie, waarmee hij feitelijk leiding geeft aan het instituut, sinds 2018.

De Graaf (1957) stopt uit persoonlijke overwegingen, zo zegt hij in het persbericht. „Ik ben 69 jaar als ik afscheid neem en heb dan een kleine acht jaar in dit mooie, maar intensieve ambt mogen werken en mij meer dan 45 jaar aan de publieke zaak gewijd.” Aan zijn privéleven – De Graaf is getrouwd en heeft twee kinderen – en andere belangstellingen dan werk is hij naar eigen zeggen te weinig toegekomen.

Bovendien, zegt De Graaf, vindt hij dat het vicepresidentschap in de huidige tijd niet te lang uitgeoefend moet worden, nu „gebeurtenissen, informatie en personen steeds sneller wisselen”. De Graaf had in principe nog een jaar vicepresident kunnen blijven; de maximumleeftijd is zeventig.

Hij blijft beschikbaar voor „het publieke belang”, schrijft de oud-minister (Bestuurlijke Vernieuwing en Koninkrijksrelaties in kabinet-Balkenende II). „Maar dan wel met meer vrijheid en meer flexibiliteit.”

Kritiek over ‘politieke neutraliteit’

Gedurende De Graafs termijn kwam de Raad van State steeds vaker onder vuur te liggen van politici. BBB-leider Caroline van der Plas zei recent nog dat de Raad „te politiek gekleurd” was en dat er „veel D66-mensen” werkten. Wilders sprak eerder van „ongekozen bureaucraten” toen de Raad kritisch was op asielplannen van de regering.

De Graaf, oud-fractievoorzitter en erelid van D66, reageerde in Nieuwsuur bezorgd. Hij noemde Van der Plas’ woorden „tamelijk onthutsend” en „niet goed voor de democratische rechtstaat”. „We hebben niet meer negatieve adviezen gegeven dan bij kabinetten van Rutte, Balkenende en Kok”, pareerde hij onder meer. „Dus het heeft niets met partijpolitiek te maken.”

Voorzichtige kritiek

De uitspraak van De Graaf was opvallend: eerder toonde hij zich een stuk voorzichtiger met reageren op kritiek van Nederlandse politici. In een jaarverslag over 2024 uitte hij zijn zorgen over wereldwijd democratisch verval, te wijten aan „radicale en populistische politici”. Over de Nederlandse democratie schreef hij in die analyse dat deze „niet immuun is voor autocratische invloeden”.

In een interview met NRC – kort voor zijn interview met Nieuwsuur – zei hij daarover: „Ik vind soms ook dat men way too far gaat. Maar ik heb geen zin om voortdurend op uitspraken van politici te reageren, dat is niet mijn taak”. De Raad van State moest onafhankelijkheid bewaren, benadrukte hij. „Het is altijd koorddansen. Je kunt niet van het koord afvallen in de richting van de politiek. Maar je kunt óók niet doen alsof er niks aan de hand is.”