Van ‘broligarchie’ tot ‘statiegeldzoeker’ – dit zijn de woorden van het jaar 2025

„Anti-asielbetoging loopt toch uit de hand: aanhoudingen, vuurwerk en omgegooide scooters”, zo luidde half oktober een kop in NRC. In de zin eronder ging het over een anti-asieldemonstratie. Andere media maakten dit jaar melding van onder meer anti-immigratiedemonstraties, anti-immigratieprotesten en anti-azc-protesten. Veel anti- dus, een sentiment dat dit turbulente jaar opduikt in meer neologismen.

Broligarchie

Vanuit digitaal perspectief is een groot deel van de wereld afhankelijk van een handjevol witte, extreem rijke Amerikaanse techondernemers. Samen vormen deze techbro’s, zoals ze wel worden genoemd, een broligarchie, een woord dat vanwege de hoge frequentie dit najaar werd toegevoegd aan de Dikke Van Dale. Achter de schermen hebben deze bro’s enorme economische en politieke invloed.

Illustratie Kamagurka

Drone-

Geen woord heeft het afgelopen jaar zo’n opgang gemaakt als drone, in vele samenstellingen en afleidingen. Het Engels kent het al sinds 1936, bij ons is drone in zwang sinds het begin van deze eeuw. Aanvankelijk vanwege de hobbydrones, inmiddels vanwege potentieel gevaarlijke spionagedrones boven onder meer vliegvelden. Om die reden lezen en horen we nu voortdurend woorden als antidronekanon, dronedetectie, dronemelding, dronemuur, droneterreur, en zo verder. Volgens sommigen lijden we aan dronepaniek, ook wel dronitis genoemd. Dat laatste woord is bedacht door Tom Simoens, hoogleraar aan de Koninklijke Militaire School in Brussel.

Illustratie Kamagurka

Dubbeldemissionair

Niet meer uit het Nederlands weg te denken: de Engelse spatie (Nederlandse samenstellingen die naar Engels voorbeeld met een spatie worden geschreven, al hoort dat in het Nederlands niet).

Neem een tamelijk bizar begrip als dubbeldemissionair. In 1959 voor het eerst opgetekend en toen vanwege het woordbeeld aan elkaar geplakt met een koppelteken, dus dubbel-demissionair. Inmiddels moet je met een lampje zoeken naar de correcte spelling. Op de website van de Universiteit Leiden: „Dubbel demissionair kabinet: hoe nu verder?” In de Handelingen van de Eerste en Tweede Kamer: tien keer dubbeldemissionair, twintig keer dubbel demissionair.

Vanaf 2026 heet deze rubriek over zicht Jaar Taal. Met daarin wellicht dubbel dekker, dubbel elpee en dubbel op.

Palingpopulisme

Allitererende taalcreatie van Jesse Klaver van GroenLinks-PvdA, uitgeserveerd in een discussie met BBB-minister en vicepremier Mona Keijzer in het praatprogramma Pauw & De Wit. Keijzer stelde dat de Gewone Nederlander, naaste familie van de Hardwerkende Nederlander, geen vertrouwen meer heeft in de instituties omdat die zich te veel richten op klimaat en vluchtelingen. Reactie van Klaver, verwijzend naar Volendam, de vissersplaats waar Keijzer opgroeide: „Dit noemen wij palingpopulisme.” Eerste reactie van Keijzer: „Dank u. Wat bent u weer hoogstaand bezig.” Vervolgens omarmde Keijzer palingpopulist als geuzennaam en creëerde de BBB met behulp van AI een liedje getiteld „Ik ben een PalingPopulist.”

Rijkscloud

En jawel, de Nederlandse overheid is wakker geschud en vindt het een slecht idee dat wij zo afhankelijk zijn geworden van de Amerikaanse techbro’s. Vandaar dat Ferenc Zsolt Szabó als staatssecretaris van Koninkrijksrelaties en Digitalisering in april het initiatief nam om data van Nederlandse overheden op te slaan op een rijkscloud, ook wel een overheidscloud genoemd. Dit zou „nog binnen deze kabinetsperiode” moeten lukken. Aldus de PVV-bewindsman, die samen met al z’n partijgenoten krap twee maanden later het kabinet verliet.

Rode Lijn

„Trekt een premier Jetten straks wel een Rode Lijn?” zo luidde onlangs de kop boven een opiniestuk in NRC. Die hoofdletters in de woorden Rode Lijn zijn veelzeggend. Het gaat hier niet om zomaar een denkbeeldige rode lijn die niet mag worden overschreden, maar om de begrenzing van het geweld dat Israël pleegt in Gaza.

Dat geweld leidde dit jaar tot drie Rode Lijn-demonstraties, in mei, juni en oktober, in Den Haag en Amsterdam. Doel van de Rode Lijn-demonstranten was een stem te laten horen tegen de passieve houding van de Nederlandse regering ten aanzien van het ,,genocidaal geweld” door Israël in Gaza. Die laatste woordcombinatie, te vinden sinds 1992, piekte het afgelopen jaar als nooit tevoren.

Illustratie Kamagurka

Six seven!

Onlangs door het NOS jeugdjournaal verkozen tot Kinderwoord van het jaar, de getallen: 6-7. Spreek uit six seven, waarbij je met je handen wappert alsof je een balletje opwerpt. Onder Amerikaanse jongeren populair geworden door onder meer een rapsong en daarna via sociale media wereldwijd verbreid. Volgens sommigen betekent six seven helemaal niets, anderen geven als betekenissen ‘heel lang’, ‘mwah’ of ‘zo-zo’. In theorie is dit gesprekje mogelijk: „24/7 op de socials, hoe lijkt je dat?’’ „Six seven!”

Sommige neologismen zijn te bizar voor woorden. Dat geldt dit jaar voor snipertoerisme, ook wel scherpschuttertoerisme genoemd. Het gerucht gaat dat je in de jaren negentig, tijdens de oorlog in Joegoslavië, i kon. Dit zou neerkomen op het doodschieten van mannen en vrouwen vanuit een bepaalde toren, lokaal bekend als de Sniper Tower.

In Italië loopt momenteel een onderzoek naar de onmensen die aan dergelijke schietpartijen zouden hebben deelgenomen. Kop bij BNR: „Servische president onder vuur na aantijging van ‘sniper-toerisme’”.

Statiegeldzoeker

Zeker in de grote steden is er geen ontkomen meer aan: opengewrikte prullenbakken, met veel rotzooi ernaast, soms in het gezelschap van meeuwen. Die bakken zijn het slachtoffer geworden van statiegeldzoekers of blikjesjagers. Sommigen doen dit heel zorgvuldig, met een lange grijptang, anderen gaan grover te werk. Stadsbesturen verzinnen soms creatieve oplossingen voor deze statiegeldproblematiek (bijvoorbeeld blikjeszakken aan de buitenzijde van prullenbakken), maar vooralsnog zonder veel succes.„Statiegeldzoekers fikse kostenpost voor vier grote steden’’. Namelijk jaarlijks ruim 9 miljoen euro, véél meer dan de statiegeldopbrengsten.

Illustratie Kamagurka

Lang geleden keken velen in onze contreien neer op tattoos. Dat was vooral iets voor zeelieden. En ja, ook Prins Bernhard senior had er een (een slang die zich om een staf kronkelt), maar hij deed wel meer gekke dingen. Inmiddels laten vrijwel alle jongeren tattoos zetten. Dat gebeurt soms zo dwangmatig dat men spreekt van tattoodrang of tattooverslaving. Een taalkundig interessante categorie zijn de tattoos met spelfouten, zoals „Roterdam” en „no regerts”.

Teslaschaamte

Na de Tweede Wereldoorlog wilden sommige Nederlanders niet meer in een Volkswagen of BMW rijden, want dat waren ‘foute’ auto’s. Het bizarre gedrag van Tesla-eigenaar Elon Musk leidde begin 2025 tot zogenoemde Teslaschaamte: het opgelaten gevoel dat je rondrijdt in een auto van een rechts-radicale zonderling. Nadat Musk een gebaar had gemaakt dat verdacht veel leek op de Hitlergroet, timmerde het woord Swasticar aan de weg, tegelijk met schaamwagen. Kop in het Algemeen Dagblad: „Van stoere ‘deugauto’ naar schaamwagen: Tesla-rijders voelen smet van Musk op hun bolide”. Gevolg: stickers op de achterzijde van Tesla’s met onder andere als tekst: „I bought this before Elon went crazy”.

Illustratie Kamagurka

Trumpheffing

„Tariff Is My Favourite Word”, beweerde Amerikaanse president Donald Trump, hij vindt het zelfs het mooiste woord in de Engelse taal. De importheffingen die de VS andere landen oplegden, worden ook wel Trumpheffingen genoemd. Een en ander leidde tot veel economische chaos en onzekerheid in vele landen en tot prijsstijgingen in de VS. Kop bij RTL: „Beurzen hoger na terugfluiten ‘Trump-heffingen’ door rechter”. Kop in De Telegraaf: „Mexico met de schrik vrij: geen nieuwe Trump-heffingen”. En zo verder.

Illustratie Kamagurka

Vleidiplomatie

Gebeurde vroeger zonder twijfel ook achter de schermen, maar dankzij Donald Trump nu voor het oog van de hele wereld: tot op het gênante af slijmen, paaien, pluimstrijken en kontlikken. En dat zozeer in de overtreffende trap, door volwassen mensen, dat je als toeschouwer het gevoel krijgt dat je naar een bizarre parodie zit te kijken. Maar nee, vanwege Trump, door Sjoerd de Jong in NRC getypeerd als een kindpresident, moeten we hier doorlopend getuige van zijn.

Definitie van kindpresident, door Van Dale-hoofdredacteur Ton den Boon: „Een president die volwassen is, maar mentaal nog het niveau van een kind of kleuter heeft. Of een president die zich als een verwend kind gedraagt.”

Illustratie Kamagurka

Vrijheidsbijdrage

Voor de veiligheid van Nederland en Europa investeren we in defensie, zoals afgesproken bij de NAVO-top in Den Haag, zo stelde het CDA in haar jongste verkiezingsprogramma. Gevolg: „Iedere Nederlander levert een , want veiligheid is niet gratis.” Zoals altijd als het over geld gaat, piekte dit woord direct in de media. Zo kopte WNL: „Het CDA wil de vrijheidsbijdrage betalen via btw en inkomstenbelasting”. NU.nl gaf als samenvatting: „CDA haalt vrijheidsbijdrage uit duurdere boodschappen’’. Volgens het CDA zelf zal het allemaal reuze meevallen: op een boodschappenkar van bedragen.

Zelfdodingskraag

Op een beschaafde, liefst pijnloze manier een einde kunnen maken aan je eigen leven: de Coöperatie Laatste Wil onderzoekt al jaren de beste methodes. Vorig jaar haalden ze het nieuws met de zelfdodingscapsule, dit jaar introduceerden ze de zelfdodingskraag, ook wel Kairos-nekkraag of kortweg nekkraag genoemd. Kop boven een opiniestuk in het Nederlands Dagblad: „‘Zelfdodingskraag’ van Coöperatie Laatste Wil moet al in testfase worden verboden.”