Waarom je fitness-app je motivatie juist kan verlagen

Miljoenen mensen wereldwijd gebruiken fitness-apps om hun eetpatroon en sportprestaties bij te houden. Maar deze populaire apps hebben ook een donkere kant.

Onderzoekers doken in de ervaringen van echte gebruikers van fitness-apps door hun berichten op sociale media te analyseren. In totaal werden zo’n 14.000 berichten over de vijf grootste fitness-apps ter wereld onder de loep genomen.

Een van de belangrijkste bevindingen uit dit onderzoek is dat gebruikers ervaren dat alles gereduceerd wordt tot getallen. In plaats van “een gezonde lunch met groenten” denken gebruikers na een tijd enkel aan “100 gram koolhydraten, 15 gram vet en 30 gram eiwit”. Hierdoor verandert hun relatie met eten fundamenteel.

Deze focus op kwantificering lijkt in eerste instantie logisch; je kunt immers niet verbeteren wat je niet meet. De onderzoekers ontdekten echter dat deze benadering juist demotiverend werkt. Gebruikers zijn bijvoorbeeld van slag wanneer ze ontdekken dat hun favoriete snack meer calorieën bevat dan ze dachten.

Algoritmes begrijpen het echte leven niet

Een tweede groot probleem is dat de algoritmes achter deze apps de complexiteit van het dagelijks leven niet weerspiegelen. Gebruikers klaagden in veel berichten dat ze belangrijke activiteiten niet konden invoeren. Een moeder vroeg bijvoorbeeld hoe ze borstvoeding kon toevoegen aan haar dagelijkse energieverbruik. Dat is iets wat volgens medische richtlijnen zo’n 500 calorieën per dag extra kan zijn, maar de app ondersteunde dit niet.

Ook waren er constant zorgen over de nauwkeurigheid. Sommige gebruikers ontdekten dat dezelfde fietsrit of hardloopsessie totaal verschillende resultaten gaf afhankelijk van welke app of welk apparaat ze gebruikten. Ook technische storingen, lege batterijen en synchronisatieproblemen tussen apparaten leidden regelmatig tot problemen. Nog problematischer was dat de apps soms gevaarlijk onrealistische doelen voorstelden.

Van schaamte naar opgeven

De emotionele impact van deze apps bleek aanzienlijk. Een terugkerend thema was dat gebruikers zich gingen schamen voor hun eetgedrag. Deze schaamte leidde tot vermijdingsgedrag. Sommige gebruikers gaven toe dat ze hun voedsel bewust niet meer registreerden als ze “te veel” of “ongezond” hadden gegeten. Anderen werden juist boos op de app wanneer die hen waarschuwde voor bijvoorbeeld de suikerinhoud van een banaan. Dan is er nog het effect op motivatie. Wanneer gebruikers hun dagelijkse doelen misten of een “reeks” (streak) van opeenvolgende succesvolle dagen verloren, gaven ze het vaak helemaal op.

Verkeerde soort motivatie

De onderzoekers wijzen er in hun studie op dat fitness-apps vooral werken met extrinsieke motivatie. Dat is motivatie die van buitenaf komt. Psychologisch onderzoek toont echter aan dat intrinsieke motivatie, die dus van binnenuit komt, zoals trots zijn op je lichaam of plezier halen uit de activiteit zelf, veel belangrijker is als iemand zijn of haar gedrag op lange termijn wil aanpassen.

De apps ondermijnen deze intrinsieke motivatie op verschillende manieren. Gebruikers die een persoonlijk record liepen maar hun telefoon leeg zagen gaan voordat het was geregistreerd, focusten meer op de teleurstelling van het gemiste resultaat in plaats van op de prestatie zelf. De vreugde van de activiteit verdween en werd vervangen door frustratie over verloren data.

Beperkingen en nuance

De onderzoekers geven wel toe dat er verschillende beperkingen zijn aan hun studie. Ten eerste analyseerden ze alleen negatieve berichten, dus de positieve ervaringen kwamen niet aan bod. Ook is het mogelijk dat berichten met woorden als “verlies” (in “gewichtsverlies”) ten onrechte als negatief werden geclassificeerd.

Daarnaast waren veel berichten humoristisch van toon. Dat maakte het moeilijk om te bepalen hoeveel mensen echt last hebben van deze problemen versus hoeveel mensen gewoon een grapje maken over hun app-gebruik. Sociale media is bovendien niet representatief voor alle app-gebruikers; mensen die tevreden zijn, delen dat mogelijk minder snel online.

Ten slotte ontbreken in dit onderzoek gegevens over gewichtsveranderingen, fitnessniveaus of andere objectieve gezondheidsmetingen. We weten dus niet of de negatieve ervaringen ook daadwerkelijk resulteerden in slechtere gezondheidsuitkomsten.