Wouter Koolmees gaat als verkenner eerste aanzet geven tot leggen van lastige ‘formatiepuzzel’

5 uren geleden 1

D66-leider Rob Jetten heeft dinsdagmiddag partijgenoot Wouter Koolmees voorgedragen als verkenner. Zoals gebruikelijk wijst de grootste partij als eerste een verkenner aan. De 48-jarige Koolmees moet nu een eerste aanzet geven tot een nieuwe coalitie.

Met Koolmees legt Jetten die verantwoordelijkheid in handen van een D66-vertrouweling en -oudgediende met ruime ervaring als onderhandelaar. Ook is hij als NS-bestuurder al een paar jaar niet meer te vinden in politiek Den Haag, wellicht kan hij boven de partijen staan.

In Den Haag stond Koolmees als financiële man bekend als inhoudelijk sterk en als pragmatisch

De econoom Koolmees bekleedde als ambtenaar van 2003 tot 2010 diverse posities op het ministerie van Financiën. Daarna voerde hij namens D66 het woord over financiën in de Tweede Kamer, waar hij zeven jaar zetelde om vervolgens minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid te worden in het kabinet-Rutte III (2017-2022).

Eind 2022 verliet hij Den Haag om president-directeur van NS te worden. Hij kreeg onder meer te maken met stakingen. Een beter cao-bod bracht de rust terug.

De D66’er houdt van complexe problemen, zeiden Haagse bekenden van Koolmees, toen hij in 2022 overstapte naar NS. En wanneer hij volgens betrokken een conflict dan wel probleem weet op te lossen, loopt hij daarmee niet te koop.

Ingewikkeld

In Den Haag stond Koolmees als financiële man bekend als inhoudelijk sterk en pragmatisch. Een huzarenstukje was de steun vergaren van de vakbonden en werkgevers en enkele Tweede Kamerfracties, waaronder GroenLinks én PvdA, voor het pensioenakkoord dat hij in 2019 als minister sloot. „Stap voor stap een puzzel leggen, dat vind ik leuk”, zei hij daar destijds over in een interview met NRC.

Aan verkenner Koolmees nu de taak om het eerste stuk van een ogenschijnlijk ingewikkelde ‘formatiepuzzel’ te leggen en in kaart te brengen welke mogelijkheden bestaan voor een werkbare coalitie. Daarbij zouden wederom GroenLinks en PvdA, nu als één fractie, een belangrijke rol kunnen gaan spelen.

Lang leken twee meerderheidscoalities van vier partijen mogelijk: door ‘het midden’, met D66, VVD, CDA en GroenLinks-PvdA of over rechts. Maar die laatste optie, zonder GroenLinks-PvdA en met JA21 – de nadrukkelijke voorkeur van VVD-leider Dilan Yesilgöz – blijft steken op 75 zetels. D66 krijgt namelijk geen 27ste restzetel, waar het lange tijd op leek. Hoewel het ‘middenkabinet’ van D66, VVD, GroenLinks-PvdA en CDA getalsmatig de meest voor de hand liggende route lijkt, is die inhoudelijk niet gemakkelijk. De VVD distantieerde zich in de campagne nadrukkelijk van GroenLinks-PvdA.

Wieg

Zoals gezegd: Koolmees is bekend met lastige onderhandelingen. Zo speelde hij in 2012 al een doorslaggevende rol in het tot stand komen van het ‘lente-akkoord’, waarmee de begroting voor het komende jaar aan een meerderheid werd geholpen. Daarvoor was steun nodig van de oppositiepartijen D66, GroenLinks en ChristenUnie, omdat de PVV haar gedoogsteun aan het kabinet van VVD en CDA had ingetrokken.

Bovendien was Koolmees bij de formatie van Rutte III in 2017 secondant van D66-leider Alexander Pechtold. Daarbij vormden D66 en de ChristenUnie, die onder meer wat medisch-ethische kwesties betreft lijnrecht tegenover elkaar staan, desondanks een tamelijk stabiele coalitie met de VVD en het CDA.

Aan het einde van diezelfde formatieperiode stond Koolmees toch opnieuw aan de wieg van een Rutte-kabinet. Als informateur bracht hij, samen met Johan Remkes, een regeerakkoord tussen dezelfde vier partijen uit Rutte III tot stand. Nu moet blijken of hij ook de aanzet tot het eerste kabinet met een D66-premier weet te geven.