Zon bereikt stormachtige piekfase: meer spectaculaire noorderlicht-shows in het verschiet?

2 dagen geleden 1

De zon heeft officieel zijn meest actieve fase bereikt in zijn 11-jarige cyclus.

Dat maakten ruimteagentschap NASA en de meteorologische dienst NOAA gisteren bekend tijdens een gezamenlijke persconferentie. Dit zogeheten ‘zonnemaximum’ zal naar verwachting nog zeker een jaar aanhouden, wat mogelijk spectaculaire natuurverschijnselen met zich kan meebrengen, zoals het noorderlicht dat we de voorbije dagen konden zien.

De zon, die zich normaal gesproken relatief rustig gedraagt, vertoont momenteel een opmerkelijke toename in activiteit. Dit uit zich vooral in het aantal zonnevlekken – donkere, koelere gebieden op het zonneoppervlak die ontstaan door concentraties van magnetische veldlijnen. “Tijdens het zonnemaximum neemt het aantal zonnevlekken toe en daarmee ook de zonneactiviteit”, zegt Jamie Favors, directeur van NASA’s Space Weather Program. “Deze toename in activiteit biedt een opwindende kans om meer te leren over onze dichtstbijzijnde ster – maar veroorzaakt ook echte effecten op aarde en in ons hele zonnestelsel.”

Wat is de zonnecyclus?
De zonnecyclus is een periodiek proces waarbij de zon ongeveer elke 11 jaar een cyclus van activiteit doorloopt, variërend van rustig tot zeer actief. Tijdens het rustigere deel van de cyclus zijn er weinig zonnevlekken en zonne-uitbarstingen. Naarmate de cyclus vordert, neemt de zonneactiviteit toe, wat leidt tot een piek van verhoogde activiteit, bekend als het zonnemaximum. In deze fase zien we meer zonnevlekken, zonnevlammen en coronale massa-ejecties – grote uitbarstingen van plasma en magnetische velden in de ruimte. Dit kan gevolgen hebben voor de aarde, zoals verstoringen van communicatiesystemen en spectaculaire poollichtshows. Na het zonnemaximum keert de zon weer terug naar een rustigere fase, tot de cyclus opnieuw begint.

Recordbrekende activiteit
De huidige zonnecyclus, bekend als Cyclus 25, overtreft de verwachtingen van wetenschappers. In mei 2024 was de zonneactiviteit zo intens dat het leidde tot de krachtigste geomagnetische storm in twee decennia. Ook in onze contreien kon je daardoor in streken met weinig lichtvervuiling het noorderlicht zien. Eerder deze maand was het nogmaals raak, nadat een krachtige zonnestorm onze planeet bereikte. Hoewel dat voor ons spectaculair is, zeggen de wetenschappers dat dit niet uitzonderlijk is tijdens de zonnepiek. “Hoewel we enkele grote stormen hebben waargenomen, vallen ze nog steeds binnen wat we kunnen verwachten tijdens een maximumfase”, licht Lisa Upton toe, hoofdwetenschapper bij het Southwest Research Institute en co-voorzitter van het internationale Solar Cycle Prediction Panel. NASA en NOAA achten het reëel dat we de komende maanden meer van dergelijke stormen zullen zien.

Gevolgen voor het dagelijks leven
De toegenomen zonneactiviteit heeft niet alleen invloed op het ontstaan van poollicht. Het kan ook verschillende technologische systemen op aarde verstoren. GPS-navigatie, radiocommunicatie en elektriciteitsnetwerken kunnen hinder ondervinden door de intense uitbarstingen van zonnestraling en magnetische energie. Zelfs astronauten in de ruimte kunnen last hebben van de verhoogde zonneactiviteit. Omdat NASA de komende jaren weer astronauten naar de maan wil sturen, is het van cruciaal belang dat wetenschappers de zonnepieken bestuderen.

NASA en NOAA bereiden zich daar momenteel op voor. In december dit jaar zal NASA’s Parker Solar Probe zijn dichtste nadering tot de zon ooit maken. Deze missie is cruciaal om zonneweer beter te begrijpen. De sonde werd in 2018 gelanceerd en heeft al meerdere keren de zon gepasseerd, waarbij hij steeds dichter bij onze ster kwam. In 2021 vloog de Parker Solar Probe voor het eerst door de corona van de zon, de superhete ‘atmosfeer’ van onze ster. Het is tevens het snelste door de mens gemaakte object in de geschiedenis. Wanneer de sonde in 2025 zijn dichtste benadering van de zon doet, zal hij een snelheid van 690.000 kilometer per uur bereiken.

Lees het hele artikel