Bij aardappelboer Maarten van der Loo blijven bergen piepers liggen. ‘Zo erg is het nog nooit geweest’

2 uren geleden 1

Niet 20 tot 25 cent, zoals normaal gesproken de kiloprijs van aardappelen is, maar anderhalve cent. Per kilo. De aardappel is op de vrije markt op dit moment nagenoeg niets waard. „Een jaar werken om er financieel op achteruit te gaan”, zegt Maarten van der Loo (57), aardappelboer uit Moergestel, terwijl hij naar de berg aardappelen kijkt die hem veel heeft gekost – en op zijn best niets gaat opleveren.

„Ja, wat is veel hè”, zegt hij over de drieduizend ton aardappelen. In de schuur wijst hij naar een ladder. „We gaan hier naar boven.” Achter de laatste tree ligt bovenop de aardappelen een loopplank, steil omhoog, en daarna nog een. Eenmaal boven, de zee aardappelen is vijf meter diep schat hij, haalt hij zijn schouders op. „Dit is nog geen dag eten voor Nederland, dus wat is veel?” Veel of weinig, wat maakt het eigenlijk uit met deze kiloprijs: het levert hem hoe dan ook niets op.

Wat is er aan de hand op de aardappelmarkt? Cindy van Rijswick ziet een perfecte storm. Zij is wereldwijd strateeg voor de sectoren groente, fruit en sierteelt bij de Rabobank, die 80 procent van de krap zevenduizend aardappeltelers in Nederland financiert. „Het aanbod was gigantisch. omdat de voorgaande jaren hele goede aardappeljaren waren.”

De vraag naar aardappelen voor diepvriesproducten zat de afgelopen jaren extreem in de lift en het klimaat was de aardappelboer goed gezind. Om die reden werd er in 2025 extra veel geteeld. „Zowel bij ons als in België, Noord-Frankrijk en Duitsland. Vervolgens pakte de oogst ook nog eens heel goed uit.” Te goed, eigenlijk. In Nederland is dit jaar 8,5 procent meer aardappel geteeld dan vorig jaar – terwijl de vraag ongeveer gelijk bleef. Onverwachts, want waar gedacht werd dat de diepvriesmarkt verder zou groeien, viel dat tegen.

En dus liggen bergen piepers bij boeren door het hele land, die „Daarbij is het wel belangrijk om aan te merken dat klein is., zegt Van Rijswick. Die verwerkers willen ruim op tijd zeker weten dat zij genoeg aardappelen hebben om bijvoorbeeld diepvriesfriet te maken. De contracten voor de aardappelen die uit de grond zijn gekomen, zijn dus vorig jaar al vastgelegd. „Het is het deel dat overblijft, dat nu niets waard is.”

100.000 kilo sperziebonen

Van der Loo verbouwt naast aardappelen ook bieten, uien, mais en graan, maar voor zijn boterham moet hij het hebben van de aardappelen. „Uien is altijd janken, de rest levert ook niet veel op.” Zijn Fontane-aardappelen, geschikt voor friet en diepvriesproducten, verkoopt hij nagenoeg uitsluitend aan frietfabrieken. Hij had wel afspraken gemaakt met afnemers, maar alleen over de hoeveelheid die ze zouden afnemen, niet de prijs. Hij zit aan de keukentafel, met uitzicht op de schuur vol waardeloze aardappelen. van boer-zijn, het had ook goed uit kunnen pakken.” Normaal gesproken draait hij een omzet van „ongeveer anderhalf miljoen op de aardappelen”.

Zijn vrouw Veerle, die net eigen friet („natuurlijk, we hebben genoeg”) heeft geserveerd op het verjaardagsfeestje van hun zoon, onderbreekt hem. „Maar zo erg is het nooit geweest.” Dat zegt wat, hij doet het al sinds zijn achttiende. Veerle: „Het is hoe dan ook vervelend dat je een jaar hard hebt gewerkt, om aan het eind geld toe te moeten leggen op je product.” Maarten weigert erover te piepen, terwijl hij niet alleen niets verdient,

Voor elke kilo aardappelen die hij uit de grond heeft gehaald, had hij alleen al de kostprijs van 15 cent: a pacht van de grond. Tien keer meer dan wat een kilo nu oplevert. Als de aardappelen uit de grond zijn, gaat er nog een deel van de omzet áf: de tarra. Dat gaat over het brutogewicht dat geleverd wordt en het nettogewicht waar de afnemer uiteindelijk voor betaalt. De koper verrekent met de boer het afval, zoals het zand dat aan de aardappel kleeft. Dit jaar valt er alleen niks te verrekenen. Op de laatste levering, waarvoor hij dus een contract had afgesloten en wel móést leveren voor die anderhalve cent per kilo, moest Van der Loo zijn afnemer 1.000 euro betalen.

Ik vind het vervelend dat iedereen in de keten ná mij wel geld aan mijn aardappelen verdient. Van de vrachtwagenchauffeur tot de frietfabriek en de supermarkt

Zelfs dát vindt hij niet het ergst. „Ik vind het vooral vervelend dat iedereen in de keten ná mij wel geld aan mijn aardappelen verdient. Van de vrachtwagenchauffeur die ze komt halen, tot de frietfabriek, de supermarkt en iedereen ertussen.” Die zak diepvriesfriet in de supermarkt is niet goedkoper omdat hij niks aan zijn aardappelen verdient. Dus dat de consument vervolgens klaagt dat het te duur is en daarbij naar de boer kijkt, „Maar als boer ben je in deze tijd boosdoener en boeman.”

De aardappel is niet het eerste gewas in overschot dit jaar. Boeren bedachten voor allerlei groenten ludieke acties voor een betere bestemming van hun oogst dan als veevoer of voer voor de verbrandingsoven van een energiecentrale. Boer Johan Bierma zat na zijn contractuele verplichting aan Hak nog met twee hectare rode kool. Door een bijdrage van – dat strijdt tegen voedselverspilling – kon Bierma de kolen oogsten, die vervolgens gedistribueerd werden naar voedselbanken.

Voedselbank

Ondertussen worden ook aardappelen gratis weggegeven, onder anderen door Corné de Rooij, aardappelboer en tevens fractievoorzitter van de lokale partij Gezond Verstand Goirle/Riel. Op de Wintermarkt in Goirle deelde hij al 4.500 kilo uit, schrijft Omroep Brabant. Komend weekend deelt hij weer uit, bij de Boerenschuur in Riel – zolang de voorraad strekt.

De term voedselverspilling valt bij dit soort acties vaak, een term die twintig jaar geleden nog nauwelijks gebruikt werd. Van Rijswick van de Rabobank: „Dit soort acties zijn zichtbaar geworden door sociale media, maar nieuw zijn die overschotten niet.” Het blijft, zegt ze, natuur waar de boeren mee werken. „Het ene jaar kan je overschot hebben, het jaar daarna krapte. De markt corrigeert zich wel weer, telers zullen minder aanplanten of een ander gewas kiezen. Maar voor het individu kan dit heel vervelend zijn.”

Van der Loo heeft de afgelopen goede jaren een buffer opgebouwd en is vooralsnog niet van plan zijn aardappelen gratis weg te geven. „Behalve, maar dat doen we elk jaar, een deel aan de voedselbank.” Hij haalt zijn schouders op en tikt zijn vrouw op de schouder. „Misschien kunnen we er toch maar beter wodka van stoken. Dan hebben we nog steeds niets verdiend, maar wel een leuke avond.”