De bittere intrekking van een klap-en-smeltverhaal met een bijbels kantje

Als een wetenschappelijk onderzoek door nieuw onderzoek wordt weerlegd, wordt het artikel nooit ingetrokken. Want zo werkt wetenschap, kennis groeit door proberen, mislukken en verbeteren. Het is dus een bijzonder bitter gelag als een wetenschappelijk tijdschrift wél een artikel intrekt. Het is een ultieme vertrapping, het is het verbolgen stempel dat er hier ernstige fouten zijn gemaakt en dat dit onderzoek daarom geen onderdeel meer kan uitmaken van het wetenschappelijk discours. Soms erkennen ook betrokken onderzoekers zelf de fouten, maar soms is er fraude in het spel.

Bij de recente intrekking van een onderzoek uit 2021 over een nederzetting in Israël die 3.600 jaar geleden door de explosie van een meteoriet vernietigd zou zijn, is bijzonder veel bitterheid te proeven. Want géén van de auteurs steunt de intrekking, een groot aantal reageerde zelfs niet eens op contactpogingen van het betrokken tijdschrift, Scientific Reports, een bijblad van Nature. En tot overmaat van ramp is de eerste auteur van het artikel inmiddels overleden.

De redactie van Scientific Reports besloot tot intrekking na twee kritieken op het onderzoek die ook in het blad zijn gepubliceerd. Eén in 2022 en een eind april dit jaar. De eerste kritiek wees op fouten in de methodologie, analyses én interpretaties van het geochemische onderzoek van de verglaasde resten in de opgraving, die zouden wijzen op enorme hitte. En de tweede trok de astronomische conclusies in twijfel: een exploderende meteoriet kan nooit genoeg hitte genereren voor dit veronderstelde effect op het Israëlische Bronstijd-stadje Tel al Hammam. Desinformatie uit een reeks non-peer-reviewed en zelfs onwetenschappelijke bronnen, schampert deze recente kritiek. En toen was dus de maat vol bij Scientific Reports. Redeneerfouten, verkeerde bronnen én desinformatie, dat is geen wetenschap.

Er stond ook veel op het spel bij dit archeologische onderzoek naar het mogelijke effect van een meteoriet in de Bronstijd. In het nu ingetrokken artikel (dat gewoon te lezen is op de site van Scientific Reports – ingetrokken is niet gecanceld) wordt die hoge prijs slechts terloops genoemd: de fysieke waarheid van een legendarisch bijbelverhaal. „Er is een lopende discussie over de vraag of Tall el-Hammam de bijbelse stad Sodom zou kunnen zijn, maar deze kwestie ligt buiten het huidige onderzoek” melden de onderzoekers er langs hun neus weg.

Sodom! Vaak in één adem genoemd met zusterstad Gomorra die volgens het bijbelboek Genesis (19:24) samen door God met zwavel en vuur zouden zijn vernietigd om de zondigheid van de stedelingen. In Genesis 18:16-32 wordt de aanstaande vernietiging al besproken tijdens een sprookjesachtige wandeling van God met Abraham, bij wie hij op bezoek was geweest. Abraham wil de stad te redden en na veel discussie belooft God de stad te redden als er tien onschuldigen zullen blijken te wonen. Die belofte komt niet terug in het verhaal.

NRC publiceerde in 2021 ook over het Tell El Hammam-onderzoek, maar wij hoeven hier niets te rectificeren. In deze rubriek Ophef werd toen al de wankelheid van de meteorietklapconclusies betoogd.