De vergrijzing dreigt een grote gezondheidscrisis in Europa flink te verergeren

De vergrijzing van de Europese bevolking brengt niet alleen demografische uitdagingen met zich mee. Ze dreigt ook een grote gezondheidscrisis flink te verergeren. Dat concluderen onderzoekers van de London School of Hygiene and Tropical Medicine nadat ze meer dan 12 miljoen bloedtesten uit 29 Europese landen analyseerden. 

Het is geen verrassing dat naarmate we ouder worden de kracht van ons immuunsysteem afneemt. Dit maakt ouderen gevoeliger voor infecties. De onderzoekers zagen dit duidelijk terug in de data: vooral bij mensen boven de 74 jaar nemen bloedbaaninfecties dramatisch toe. En juist deze groep is kwetsbaar voor bacteriën die zich niets meer aantrekken van onze standaard antibiotica. Hoe meer mensen dus zeer oud worden, hoe vaker resistente infecties zullen voorkomen.

Grote verschillen tussen landen

De situatie is niet in elk land hetzelfde. De onderzoekers stuitten op enorme verschillen tussen de 29 Europese landen die ze bekeken. Terwijl de resistentie voor een bepaalde combinatie van bacteriën en antibiotica in het ene land kan exploderen, kan die in een buurland juist dalen. Een voorbeeld: bij Acinetobacter-bacteriën die resistent zijn tegen een specifiek type antibioticum (aminoglycosiden), varieerde de voorspelde verandering tussen 2019 en 2030 van een daling met 66 procent in sommige landen tot een duizelingwekkende stijging van 1438 procent in andere. Over het geheel genomen nemen de meeste combinaties in de meeste landen toe.

Ambitieuze VN-doelen moeilijk haalbaar

Deze bevindingen zetten de ambities van de Verenigde Naties om antibioticaresistentie terug te dringen op losse schroeven. De VN spraken in 2024 juist af dat het aantal sterfgevallen door resistente bacteriën wereldwijd met 10 procent omlaag moet in 2030. De onderzoekers berekenden in deze studie of dit haalbaar is. Het antwoord is niet bepaald hoopgevend. Zelfs als we zeer ambitieuze maatregelen nemen die het aantal nieuwe infecties flink terugdringen, haalt maar 68 procent van de bacterie-antibioticacombinaties die daling van 10 procent. Bovendien kan resistentie na een tijdelijke afname weer opnieuw stijgen. Eenmalige interventies volstaan dus niet.

Hoe de onderzoekers te werk gingen

Maar hoe voorspel je zoiets ingewikkelds? De wetenschappers doken in een enorme Europese databank (EARS-Net) die al sinds 1998 gegevens over antibioticaresistentie verzamelt. Ze berekenden per leeftijdsgroep en geslacht hoe vaak bloedbaaninfecties voorkomen. Vervolgens combineerden ze die informatie met de officiële bevolkingsprognoses van Europa (van Eurostat en het Britse ONS). Zo konden ze inschatten hoeveel infecties we in de toekomst kunnen verwachten, puur door de veranderende bevolkingssamenstelling.

Beperkingen van het onderzoek

De onderzoekers zijn de eersten om toe te geven dat hun studie beperkingen heeft. De voorspellingen zijn gebaseerd op trends uit het verleden; als we plots massaal ons antibioticagebruik veranderen of als er een nieuwe ‘superbacterie’ opduikt, kunnen de kaarten anders liggen. Ook keken ze alleen naar Europa en specifiek naar bloedbaaninfecties, terwijl resistente bacteriën natuurlijk ook bijvoorbeeld long- of blaasontstekingen veroorzaken. Bovendien zijn de verstorende effecten van de coronapandemie, die de zorg flink overhoop gooide, buiten beschouwing gelaten.

Urgente actie nodig

Zonder serieus in te grijpen krijgt bijna heel Europa tegen 2050 te maken met een flinke toename van resistente infecties, concluderen de onderzoekers. De vergrijzing werkt hierbij als een katalysator. De wetenschappers pleiten er dan ook voor dat toekomstige plannen om resistentie te bestrijden veel gerichter worden. Ze moeten rekening houden met leeftijd en geslacht, zodat interventies bijvoorbeeld specifiek op risicogroepen zoals oudere mannen gericht kunnen worden.