Wil jij het liefst iedereen vertellen dat je een goede daad hebt verricht? Waarom je dat waarschijnlijk toch niet doet

Wie weet koop je kinderpostzegels, steun je de Novib of haal je de daklozenkrant. Houd je dat stil of praat je er graag over tegen je vrienden om toch even te laten zien dat je een goed mens bent? Daar is onderzoek naar gedaan.

Jerry Richardson, psychologiepromovendus aan Cornell University, kwam op het idee toen hij op weg was naar een etentje. Hij ging nog snel even langs de supermarkt. Daar zat een man die om eten vroeg. Richardson kocht voor 7 dollar aan voedsel voor de man. Die was dolblij en de wetenschapper voelde zich goed over zichzelf. Maar zou hij over zijn goede daad vertellen bij het dinertje? Daar kreeg hij een ongemakkelijk gevoel bij. Dus hij besloot niets te zeggen. Ook etaleerde hij zijn goede gedrag niet op social media.

Hoe zouden anderen dat doen, vroegen Richardson en zijn collega’s zich vervolgens af. Wat is het ‘emotionele prijskaartje’ van het delen van je goede daden en hoe denk je dat anderen zich voelen in zo’n situatie?

The Do-gooder Dilemma

En zo was het onderzoek met als titel The Do-gooder Dilemma geboren. Het bestond eigenlijk uit vijf afzonderlijke studies waaruit inderdaad bleek dat mensen verwachten zich slechter te voelen als ze anderen vertellen over hun goede daden dan wanneer ze die voor zich houden of in plaats daarvan over persoonlijke prestaties vertellen, zoals een promotie op het werk.

“Het was best verrassend om te ontdekken dat mensen eigenlijk behoorlijk intuïtief reageren en dat ze denken dat ze zich erna slecht zullen voelen”, vertelt hoogleraar psychologie David Pizarro van Cornell.

Beschaamd en ongemakkelijk

Hoe ze tot die conclusie kwamen? Ze vroegen simpelweg honderden mensen om zich een goede daad en een persoonlijke prestatie te herinneren. Daarbij moesten ze beschrijven hoe gelukkig, trots, beschaamd of ongemakkelijk ze zich toen voelden. Vervolgens gingen ze zich voorstellen hoe ze zich zouden voelen als ze deze gebeurtenissen met een vriend zouden delen of nog erger: erover zouden posten op social media.

De deelnemers gaven aan dat ze zich meer beschaamd en ongemakkelijk voelden als ze vrienden vertelden over hun goede daad of daarover iets op sociale media zouden zetten. Maar als het om een persoonlijke prestatie ging, verwachtten ze juist trots en blijdschap te ervaren.

Reputatie en waardering

“Ons vermoeden is dat mensen zich ervan bewust zijn dat, als ze over hun goede daden praten, anderen kunnen denken dat ze dat doen om waardering te krijgen en om hun reputatie te verbeteren”, zei Richardson. Dat sluit ook aan bij het idee van deelnemers dat hun ongemak nog groter is als ze de boel op social media zouden zetten dan wanneer ze het enkel aan een vriend vertellen. “Dit kan leiden tot een dosis schaamte of verlegenheid die het warme gevoel van de altruïstische daad wegspoelt, omdat mensen zich bewust zijn van de reputatieschade die kan volgen”, klinkt het.

De onderzoekers ontdekten nog iets opvallends: deelnemers dachten dat ze zichzelf slecht zouden voelen als ze hun goede daden deelden, maar dat anderen zich daar juist veel beter bij voelen. Dat verschil komt waarschijnlijk doordat het moeilijk is om je echt in te leven in hoe anderen iets ervaren, legt Richardson uit.

Lastig inleven

“We denken dat dit komt doordat we simpelweg geen directe toegang hebben tot de innerlijke belevingswereld van anderen. Onze mentale simulaties van anderen zijn vaak minder diep dan die van onszelf.” Mogelijk speelt ook het zogenaamde Dunning-Krugereffect een rol. Dit is een bekend verschijnsel in de psychologie dat ook wel het beter-dan-gemiddeld-effect wordt genoemd. Het houdt in dat we onszelf over het algemeen bovengemiddeld inschatten. Dus jij denkt dat jij wel zo goed bent om je goede daden voor je te houden, maar de ander schat je minder positief in.

Maar conclusie: het delen van verhalen over je eigen goede daden is waarschijnlijk niet de beste manier om te laten zien wat een fijn mens je bent. Het geeft je mogelijk zelfs een slechter gevoel. “Oscar Wilde had misschien gelijk”, besluit Richardson. “Hij zei dat het fijnste gevoel ter wereld is om een goede daad anoniem te doen en dan te ontdekken dat iemand erachter is gekomen.”

Uitgelezen? Luister ook eens naar de Scientias Podcast: