Deze natuurdocumentaire over de octopus is geschikt voor 13 jaar en ouder

De tweedelige natuurdocumentaire Octopus! begint met een opvallende kijkwijzer. In het balkje rechts bovenin, daar waar altijd wordt gewaarschuwd voor heftige thema’s, staat dit keer: roken, grof taalgebruik en seks. Geschikt voor 13 jaar en ouder. Een waarschuwing die zo misplaatst voelt, dat je even checkt of de speler van Prime Video niet een ander programma is gestart dan een docuserie over zeedieren.

Maar dan, na nog geen twee en een halve minuut, merkt een Italiaanse octopussenexpert op dat veel mensen het beest sexy vinden. Vanaf dat moment snap je dat Octopus! van regisseur Niharika Desai geen doorsnee, brave natuurdocumentaire is. En begrijp je ook waarom Phoebe Waller-Bridge, de vrouw achter het grensverleggende, briljante serie BBC-serie Fleabag, als producent betrokken is en haar stem leent voor de voice-over.

Nu is de octopus ook werkelijk een wonderlijk wezen, blijkt uit de twee afleveringen van zo’n veertig minuten. Een die best vraagt om wat onomfloerste sekspraat. Al is het alleen al omdat het vrouwtje haar partners regelmatig doodt na de gemeenschap. En soms zelfs ervóór merkt de Amerikaanse wetenschapper Jenny Hoffmeister lachend op terwijl ze een tatoeage van een octopus op haar arm laat zetten: „Een onderbelicht aspect van de voortplanting van de octopus is hoe groot de keuzevrijheid van de vrouwtjes is. Als het vrouwtje geen zin heeft om te paren, eet ze het mannetje op. Of dat probeert ze in ieder geval.”

Er komen nog meer verrassende voortplantingsfeitjes voorbij, meestal verteld aan de hand van een leuk gemaakte animatie van ‘Doris’, een reuzenkraak van papier-maché. Zo kan de gemeenschap tussen octopussen enkele minuten, maar ook een hele dag duren. Het vrouwtje spaart sperma van meerdere partners op, om – als ze klaar is voor het moederschap – zo’n 90 duizend eitjes ermee te bevruchten (slechts één procent van de deze babyoctopusjes weet de volwassen leeftijd te bereiken). En een van de acht tentakels van het mannetje, de derde arm aan de rechterkant, is de ‘seksarm’ waarmee het dier - via een gleuf in de tentakel - zijn sperma deponeert in het vrouwtjeslijf.

Scène uit 'Octopus!'.

Tentakelerotica

Evenzo opmerkelijk is de relatie tussen de mens en de octopus die Octopus! aanstipt. Een die niet altijd goed was. Ver voor Christus zette de Griekse filosoof Aristoteles de octopus in zijn onderzoek naar dieren weg als ‘een stom beest’. En in de 18de eeuw werd het zeewezen vooral in verband gebracht met ‘Kraken’, ofwel zeemonsters. Maar nog diezelfde eeuw kwam er een kanteling toen de Japanse kunstenaar Hokusai een tekening maakte van een vrouw die bevredigd werd door een octopus. „En zo gebeurde het, dat tentakelerotica werd geboren”, merkt Waller-Bridge in haar voice-over droogjes op.

De octopus is misschien de ster van deze documentaire, ook de experts en ervaringsdeskundigen die aan het woord komen (waaronder komiek Tracy Morgan die verschillende octopussen als huisdier hield) zijn prettig eigenzinnig. Maar Waller-Bridge is de voornaamste reden om te kijken. Of luisteren eigenlijk. Iedereen die Fleabag heeft gezien, weet dat de Britse tv-maker en actrice als geen ander, met perfecte timing en speelse intonatie, een verhaal van commentaar kan voorzien. En wanneer zij het zinnetje ‘this is not a love story’ opleest, een directe verwijzing naar het tweede seizoen van haar met prijzen overladen serie, hoor je de knipoog in haar stem.

Vandaar dat Octopus!, hoe vermakelijk ook, onbedoeld benadrukt dat Waller-Bridge al jaren geen eigen dingen heeft gecreëerd. Ondanks haar miljoenendeal met Amazon. Iets dat volgens de Britse krant The Telegraph komt omdat ze vooral ideeën bij de grote retailer heeft gepitcht die te ‘niche’ zijn voor diens streamingdienst. Niet ‘Amerikaans’ genoeg. Nu kan dat laatste ook gezegd worden over deze natuurdocumentaire. Laten we daarom hopen dat het feit dat Octopus! – ondanks de dertienplus kijkwijzer - wel door de Amazon-selectiecommissie is gekomen, betekent dat we ook snel een nieuwe Waller-Bridge krijgen.