Deze oude bekende produceert een zeer krachtig antibioticum (maar niemand had het door)

Soms liggen de grootste ontdekkingen recht voor onze neus. Dat blijkt maar weer uit het werk van Britse en Australische onderzoekers, die een krachtig nieuw antibioticum ontdekten dat ‘verstopt’ zat in een proces dat wetenschappers al decennia kennen.

Het ‘nieuwe’ middel pre-methylenomycine C lactone is krachtiger dan penicilline en werkt meer dan honderd keer beter tegen resistente bacteriën dan het al bekende antibioticum methylenomycin A. En dat is goed nieuws, want antibioticaresistentie is een van de grootste gezondheidsproblemen van onze tijd. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zijn er “te weinig nieuwe antibacteriële middelen in ontwikkeling”. En ondertussen sterven er wereldwijd jaarlijks meer dan 1,1 miljoen mensen aan infecties die niet meer te behandelen zijn.

MRSA-killer

Het bijzondere aan het nieuwe antibioticum, waar de wetenschappers van de University of Warwick in Engeland en de Australische Monash University deze week over schrijven, is dat het eigenlijk al vijftig jaar te vinden was in het laboratorium. Maar niemand had de medicinale kracht van het stofje door. Pre-methylenomycine C lactone is namelijk een tussenproduct van het natuurlijke proces waarbij bacteriën methylenomycin A aanmaken.

“Methylenomycine A werd vijftig jaar geleden ontdekt en verschillende keren gesynthetiseerd, maar niemand heeft ooit de chemische tussenproducten getest op hun antimicrobiële werking”, vertelt onderzoeksleider Greg Challis. “Door bepaalde genen uit te schakelen, ontdekten we twee onbekende tussenproducten. Tot onze grote verrassing zijn beide stoffen veel krachtiger dan methylenomycine A zelf.” Een van die stoffen, pre-methylenomycine C lactone, blijkt extreem effectief tegen hardnekkige bacteriën zoals MRSA en VRE (Vancomycine-resistente Enterococcus).

Verrassing van een oude bekende

De ontdekking is extra verrassend omdat het antibioticum wordt geproduceerd door een bacterie die al tientallen jaren uitgebreid is bestudeerd: de oude bekende Streptomyces coelicolor. “Het is bijzonder dat we in zo’n bekende bacterie nog een nieuw antibioticum konden vinden”, zegt onderzoeker Lona Alkhalaf. “Het lijkt erop dat S. coelicolor ooit een krachtig antibioticum produceerde, maar dat in de loop der tijd heeft veranderd in een zwakkere variant, mogelijk omdat dat beter paste bij zijn eigen overlevingsstrategie.”

Het team liet het potente goedje na de ontdekking los op verschillende ziekmakende bacteriën, zoals Enterococcus. Tot hun grote genoegen was er geen enkele resistentie te zien tegen het nieuwe antibioticum, zelfs niet onder omstandigheden waarbij het wel resistentie ontwikkelt tegen vancomycine, een van de laatste redmiddelen in ziekenhuizen. Challis legt uit hoe belangrijk dat is: “Deze ontdekking geeft nieuw perspectief voor antibioticumonderzoek. Door te kijken naar tussenproducten in natuurlijke biosynthetische routes kunnen we krachtige nieuwe middelen vinden die beter bestand zijn tegen resistentie.”

Van laboratorium naar praktijk

Onderzoekers van Monash hebben inmiddels een efficiënte methode ontwikkeld om de stof te fabriceren. Met de schaalbaarheid van het nieuwe antibioticum zit het dus wel goed. “Deze synthetische route maakt het mogelijk om varianten te creëren en het werkingsmechanisme verder te onderzoeken”, legt onderzoeker David Lupton uit. “We hebben nu een uitstekende basis om dit veelbelovende antibioticum verder te ontwikkelen.” De volgende stap is preklinisch onderzoek, waarbij getest wordt hoe het middel zich gedraagt in levende systemen.

Met zijn eenvoudige structuur, krachtige werking en lage kans op resistentie zou pre-methylenomycine C lactone zo wel eens een belangrijke speler kunnen worden in de strijd tegen antibioticaresistentie.