Een chatbot als scriptiebegeleider? Een Leidse student deed onderzoek naar nagelbijten en probeerde het uit

Aan de Universiteit Leiden is een masterstudent volledig door AI-chatbots begeleid bij het schrijven van haar afstudeerscriptie. Alicia Cai is „de allereerste student ooit” met een computer als scriptiebegeleider, schreef haar eigenlijke begeleider Bas Haring, hoogleraar publiek begrip van de wetenschap, deze week op LinkedIn.

De begeleiding door AI ging voor een groot deel „best goed”, zegt Haring, met name het geven van inhoudelijke feedback. Het experiment laat volgens de hoogleraar zien dat „een wezenlijk deel van de begeleiding van studenten geautomatiseerd kan worden”.

Haring bedacht het experiment een half jaar geleden, na de tweede ontmoeting met Cai. „Ik vraag mijn studenten altijd om alles los te laten wat ze al weten over hun afstudeeronderwerp en het opnieuw te bestuderen door naar musea te gaan en films te kijken.” Cai, student creatieve intelligentie en technologie, wilde het raakvlak tussen nagelbijten en techniek onderzoeken. Haring: „Ik ben ook een nagelbijter, daarom was ik haar begeleider.”

Meestal duurt het een paar weken voordat de studenten met nieuwe, creatieve ideeën komen. Maar Cai had na een week al „tien coole nieuwe ideeën”, zegt Haring. „Ik was echt verbaasd, dat had ik nog nooit meegemaakt.” Ze liet hem zien hoe ze de hele dag met AI-chatbots ChatGPT en Claude aan het sparren was over haar onderwerp.

Volledige begeleiding

Wat heb ik daar nog aan toe te voegen, vroeg de Leidse hoogleraar zich af. Na de afspraak stuurde hij Cai een appje met het voorstel om een experiment te doen waarbij de chatbots de volledige begeleiding op zich zouden nemen. Ze ging akkoord en de twee zagen elkaar niet meer tot afgelopen woensdag, toen de student haar afstudeerpresentatie gaf.

In haar scriptie onderzoekt Cai of je kunstmatige intelligentie kunt trainen om nagelbijten te herkennen op foto’s én hoe het is om begeleid te worden door een AI-chatbot. Haring stuurde haar een lijst op met de taken die hij als begeleider heeft, zoals de kwaliteit van teksten en academische integriteit bewaken, helpen met de planning en het bieden van mentale steun. Ook lichtte hij de ethische commissie in, die geen bezwaren zag. Ze spraken af dat Cai altijd contact kon opnemen als ze het experiment wilde stoppen.

Volgende week, als de hoogleraar begint met de beoordeling van haar scriptie, zal hij ook kijken naar de manier waarop Cai de chatbots heeft ingezet en welke gesprekken ze heeft gevoerd. Van de Universiteit Leiden mogen studenten ChatGPT gebruiken als sparringpartner, maar niet voor het schrijven van teksten – dat is plagiaat.

Haring: „Ik ken Alicia als een goede en gedreven student. Dit project was voor een groot deel gebaseerd op vertrouwen, het moest wel háár project blijven.” Dat is overigens net zo goed relevant bij een menselijke scriptiebegeleider, zegt Haring. „Die geven ook richting aan studenten door hun meningen en ideeën te geven. Alleen stellen we daar minder snel vragen bij.”

Tijdsplanning en kritiek

Deze week presenteerde Cai haar conclusies: de chatbots hebben haar inhoudelijk goed op weg geholpen, ze waren consistent in hun aanbevelingen en ook op emotioneel vlak hebben ze haar goed gesteund met bemoedigende woorden. „Dat laatste verbaasde haar zelf ook”, zegt Haring.

Waar ze tekortschoten, was bijvoorbeeld in de tijdsplanning. Haring: „Chatbots kunnen geen consequenties verbinden aan het missen van een deadline. Bij een menselijke begeleider ervaren studenten eerder emotionele druk.” Daarnaast kunnen de chatbots Cai niet introduceren in de academische wereld door haar voor te stellen aan collega’s, zoals scriptiebegeleiders wel kunnen doen.

De belangrijkste tekortkoming: de chatbots hielpen Cai te weinig om kritisch te zijn. „Ze vond dat de systemen te meegaand waren, ze zei dat ze misschien ook explicieter had moeten vragen om kritiek op haar werk te leveren.”

Het experiment heeft Haring geleerd dat er in het begeleidingsproces wel degelijk een rol weggelegd is voor kunstmatige intelligentie, maar dat chatbots niet alles kunnen overnemen. „Kritische reflecties met een zekere distantie, dat blijft een taak van een menselijke begeleider.”

ChatGPT is niet gevraagd naar een beoordeling van de scriptie. Haring begint volgende week met het bepalen van het cijfer. „Ik had graag gezien dat de chatbots de tweede beoordelaar zouden zijn, maar ik vrees dat de Examencommissie het daar niet mee eens is.”