Filmmaker Emma Westenberg: ‘De Amerikaanse overheid gedraagt zich als een bende die zich niets aantrekt van de wet’

4 uren geleden 1

Filmmaker Emma Westenberg (35) heeft een Amerikaans en een Nederlands paspoort. Ze is Amerikaans staatsburger omdat ze werd geboren in Berkeley: haar vader, de Leidse emeritus-hoogleraar psychologie Michiel Westenberg, werkte in 1990 bij de universiteit aan zijn dissertatie. Zo’n paspoort geeft veel minder gedoe bij de douane, zegt ze. Donald Trump wil dat in de grondwet verankerde geboorterecht ongedaan maken.

Westenberg maakte de afgelopen tien jaar roadtrips door heel Amerika, ze wil en kan niet geloven dat Trump werd herkozen of dat de gemiddelde Amerikaan hem steunt. „Ze zijn erop gefocust dat hun familie veilig en gezond is, net als hier. Die hatelijkheid van de huidige administratie, die razzia’s: ik geloof domweg niet dat de meerderheid dat steunt.” Maar het is toch exact wat Trump zijn kiezers beloofde? „Veel mensen dachten misschien: Trump zegt wel meer, het loopt zo’n vaart niet.” Zijn ‘techvriendjes’ hebben zijn verkiezingszege geregeld, denkt ze. „Door kiezers via sociale media emotioneel te bespelen of door stemmachines te beïnvloeden, dat weet ik niet. Ze hebben er baat bij dat het land onrustig is en de mensen angstig en boos zijn.”

Ware gezicht

Emma Westenberg woonde na 2018 in Los Angeles, tijdens het eerste presidentschap van Donald Trump. Daarna kwam Joe Biden aan de macht, dat voelde niet heel anders. Nu wel; dit waait niet over. In maart was ze als moderator uitgenodigd bij het ultrahippe South by Southwest-filmestival (SXSW) in de Texaanse hoofdstad Austin: films introduceren, makers na afloop interviewen.

„We hadden het in Austin wel over Trump, al denken wij er als creatieven zo’n beetje hetzelfde over. Sommigen waren strijdlustig, veel anderen eerder lamgeslagen. Ik hoorde veel dat Amerika tot in zijn kern verrot is door het verleden van slavernij en racisme, dat het nu zijn ware gezicht toont. Maar ik betwijfel dat. Zijn wij dan zoveel beter met ons koloniale verleden? Hoewel, wat de slavernij daar aan trauma’s en verdriet heeft aangericht is wel heel extreem.”

Haar queer vrienden zijn extra ongerust, gezien de haatcampagnes tegen transgender personen. „En een van mijn beste vrienden in Los Angeles is een immigratieadvocaat van Mexicaanse komaf. Van hem hoorde ik over de razzia’s, kennissen die door ICE van straat worden geplukt en het land uitgezet. De overheid gedraagt zich als een bende die zich niets aantrekt van de wet en procedures. Het is heel shockerend allemaal.”

Amerika is niet langer the place to be, denkt Westenberg. Maar dat is in haar ogen al aan het veranderen sinds de opkomst van internet, waardoor het steeds minder belangrijk is op welke fysieke lokatie je bent. Covid versnelde dat proces, Trumps tweede termijn ook nog eens.

IJzers in het vuur

Westenberg verhuisde begin 2024 uit Los Angeles met een tussenstop in Londen terug naar Amsterdam. Dit jaar was ze maandenlang in de VS: voor filmprojecten en voor het SXSW-festival, waar eerder haar roadmovie Bleeding Love met de Britse acteur Ewan McGregor en diens dochter Clara in première ging; de film kreeg een Amerikaanse bioscooprelease. Ze raakte geïnspireerd door de vele voor een appel en een ei gedraaide films die ze daar zag en sprak in New York met collega’s af om in september vier korte films te komen draaien met minimale cast en crew en veel improvisatie.

Ze heeft meer ijzers in het vuur. In New York wil een vrij bekende actrice een dansfilm produceren met haar als regisseur: zij zoekt nog een tegenspeler. Westenberg schaaft aan een Mexicaanse horrorkomedie op een tropisch eiland. „Daarvoor hebben we Amerikaanse investeerders gevonden, dat is te gek. Nu gaat het erom welke acteur tekent, afhankelijk daarvan wordt het budget 2 of 10 miljoen dollar. Dat geld is er in principe.” Namen mag zij niet noemen, en zulke filmprojecten wankelen in principe altijd boven een afgrond, zegt Westenberg. Het is als een toren van Jenga-blokken. „Alles steunt op elkaar en soms valt er iets tussenuit en stort het hele bouwwerk in elkaar. Maar soms valt alles op zijn plaats en dan gaat het opeens heel snel.”

Janelle Monáe

Emma Westenberg groeide op in Leiderdorp. Haar ouders keerden terug uit Berkeley toen ze nog geen jaar oud was en keken nostalgisch terug op hun zesjarige avontuur in de Verenigde Staten. Westenberg: „Van hen erfde ik mijn voorliefde voor Amerika. We maakten een rondreis door Californië toen ik zeven was, dat maakte veel indruk op me. Soms hadden ze Amerikaanse vrienden over de vloer.” Haar Telefilm Planet Beauty uit 2016 draait om de cosmetische chirurg Bonnie die droomt van een prestigieus fellowship in Californië.

Ze had toen al een tijdje in New York gewoond: als student van de Rietveld Academie mocht ze in 2014 op uitwisseling bij de Cooper Union in New York. „Dat was een long shot, ze namen maar één student per jaar aan.” Ze studeerde af op het Rietveld, won prijzen met korte films en muziek- en modeclips en keerde in 2016 terug naar New York met haar toenmalige partner Sam de Jong, een regisseur met wie ze een dromerige, kleurrijke filmesthetiek deelt. Hij werkte indertijd aan een Amerikaanse speelfilm, Goldie. Met haar vriendin Valerie Kamen draaide ze op Long Island de no-budget film Stranger’s Arms, over drie studenten die tijdens hun zomervakantie een moord uit 1984 willen oplossen.

In 2017 won Westenberg de jackpot toen ze de videoclip Pynk van popster Janelle Monáe mocht maken. „Een intimiderende, bijna surrealistische ervaring”, zegt ze, want de productie was veel groter productie dan ze was gewend. „Maar ik was heel goed voorbereid, werkte met een ervaren cameraman en choreograaf en kon op de set ook leunen op Nederlandse vrienden.”

‘Die hatelijkheid van de huidige administratie, die razzia’s: ik geloof domweg niet dat de meerderheid dat steunt’

De videoclip met door Rietveld-vriend Duran Lantink ontworpen ‘vaginabroeken’ ging viraal. Westenberg kreeg een agent, die erop aandrong naar Los Angeles te verhuizen, want daar gebeurde het. Ze woonden bijna zes jaar in de buurt Echo Park en maakte clips en commercials met sterren als Rebel Wilson en Kendall Jenner. Een filmpje waarin filmster Zoë Kravitz als ASMR-influencer fluisterend bier aanprijst, haalde de Superbowl, het walhalla voor Amerikaanse reclamemakers. „Je wordt per dag betaald, dus het is niet zo dat je met zoiets direct binnenloopt. Maar het is best een zak geld die je krijgt.”

In maart 2020 huurde ze voor haar Nederlandse familie en vrienden een villa af om haar verjaardag te vieren. Het werd een geweldig feest in glitterjurken, haar vader ging verkleed als zijn idool David Lynch. „Ik weet nog dat mijn moeder zei: je hebt toch wel spaargeld opzijgelegd? Ach nee, alles liep op rolletjes, zo gewonnen zo geronnen. Een week later ging Los Angeles op slot vanwege Covid en raakte ik een beetje in paniek over mijn lege bankrekening.”

Serie De VS & wij

Deze zomer interviewt NRC Nederlanders die een sterke persoonlijke band met de VS hebben. Veranderen hun gevoelens en ideeën over het land, nu dat onder Trump zo verandert?

Lees hier alle afleveringen

Blijvend veranderd

Ze week een paar maanden uit naar Nederland, maar aanvankelijk leek de schade mee te vallen: de filmindustrie in Los Angeles veerde op via mondkapjes en sneltests. Tot de streamingdiensten, de motor van die opleving, vanaf 2022 de buikriem aanhaalden en een langdurige staking van schrijvers en acteurs volgde. In het dure en overgereguleerde Los Angeles werden steeds minder films of televisieprogramma’s opgenomen. Met muziekclips viel sowieso nog maar weinig te verdienen. „Labels steken daar geen geld meer in als goedkope TikTok-filmpjes ook werken.” Daar is Westenberg niet zo rouwig om: haar ambitie was altijd film en televisie, al slaat ze reclamewerk niet af.

Covid heeft de cultuur blijvend veranderd. Westenberg: „Toen ik in 2018 in Los Angeles aankwam, moest ik voortdurend naar bijeenkomsten om deze of gene te ontmoeten. Door Covid werd het normaal om elkaar telefonisch of via Zoom te treffen, en dat bleef zo. Wordt een filmproject ook nog eens in Boekarest opgenomen, dan houdt weinig je tegen om naar het goedkopere Florida te verhuizen of naar een kunstenaarsdorp in Texas, zoals vrienden van mij. Of naar Amsterdam.”

Of ze Los Angeles mist? Veel mensen ervaren de stad als fake, zegt ze. Zij niet: ze maakte er echte vrienden. Ze mist de rijkdom aan subculturen en fringe-optredens: Amsterdam is wel een beetje klein geworden. Al voelde ze zich in Los Angeles nooit honderd procent thuis. Omdat ze familie en vrienden miste, maar ook vanwege de Nederlandse humor, de kleine nuances die lastig zijn te vertalen en waardoor je altijd een beetje een buitenstaander blijft.

„Hoe interessant en leuk die filmindustrie daar ook is, het is ook heel heftig en intens, vooral door de angstcultuur. Mensen lopen op hun tenen omdat ze doodsbang zijn iets fout te doen en hun baan te verliezen, met ziekteverzekering en al. Er is geen sociaal vangnet, je bent dan gewoon de lul. Daardoor werken Amerikanen zo hard, zijn ze heel creatief en enorm gefocust. Maar die angst hangt in de lucht en is vrij besmettelijk. In Nederland voel ik me een stuk rustiger.”