In chaotisch Gaza-debat verliest Veldkamp het vertrouwen van steeds meer partijen

5 uren geleden 1

Terwijl het Israëlische leger de belegering van Gaza-Stad heeft ingezet en de verwoestende oorlog escaleert, blijft de Nederlandse politiek steggelen over extra sancties tegen Israël. Het Kamerdebat van donderdag bracht geen doorbraken en werd zelfs afgebroken om de uitkomsten van de ministerraad op vrijdag af te wachten.

Het debat liet al wel zien dat de linkse oppositie het vertrouwen in demissionair minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp (NSC) definitief kwijt is. De SP diende een motie van wantrouwen in die mogelijk op steun van de gehele linkse oppositie kan rekenen, bijna een derde van de Kamerleden. Een belangrijk politiek signaal dat laat zien dat de aanpak van Veldkamp snel steun verliest.

In het begin van het debat, toen een aantal linkse fracties achter elkaar mocht spreken, regende het vernietigende recensies van Veldkamps optreden. SP-Kamerlid Sarah Dobbe zei dat de minister „weigert om alles te doen om genocide te voorkomen” en dat dit „de geloofwaardigheid van het Nederlandse buitenlandbeleid ernstig schaadt”. Veldkamp heeft „niets anders gedaan dan wegkijken”, vond Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren), Volt-fractieleider Laurens Dassen zei dat de minister „zijn grondwettelijke en morele plicht verzaakt”.

Gebrek aan serieuze actie

De linkse oppositie is al maandenlang gefrustreerd over wat deze partijen zien als het gebrek aan serieuze actie bij het demissionaire kabinet. Terwijl de VN en hulporganisaties de noodklok luiden over de vernietiging en uithongering in Gaza, stelde Veldkamp qua nationale sancties tot nu toe alleen een inreisverbod in tegen de twee extreemrechtse ministers Itamar Ben-Gvir en Bezalel Smotrich. Verder probeert de minister vooral in Europees verband steun te vinden voor economische maatregelen tegen Israël, zoals het opschorten van de handelsvoordelen uit het Associatieakkoord met de EU. Hiervoor is voorlopig onvoldoende steun bij andere lidstaten.

Veldkamp zelf heeft steeds gezegd dat Nederland in Europa voorop loopt qua druk op Israël, maar de linkse oppositie vindt dat er veel meer en hardere nationale sancties moeten komen zolang er in EU-verband geen vooruitgang wordt geboekt. Partijen herhaalden tal van maatregelen die Nederland zelf al zou kunnen nemen, zoals een volledig wapenembargo, inclusief het stopzetten van de wapenimport uit Israël, en een totale handelsboycot voor producten uit de illegale Israëlische nederzettingen.

Donderdagochtend, toen linkse partijen al twitterden over een mogelijke motie van wantrouwen, zei Veldkamp voor een kabinetsoverleg plotseling dat hij vrijdag in de ministerraad toch „meer maatregelen” overweegt. Daarbij noemde Veldkamp de escalatie van het Israëlische leger in Gaza-Stad als reden, net als het besluit van de regering-Netanyahu om duizenden nieuwe huizen te bouwen in illegale nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever.

De minister noemde deze acties „niet acceptabel” en schreef in een Kamerbrief voor het debat dat „aanvullende maatregelen noodzakelijk” zijn. Een nationaal verbod op handel met de nederzettingen ligt volgens Veldkamp vrijdag in het kabinet uitdrukkelijk op tafel. In de Kamer noemde de minister moties die hierover in de Kamer werden ingediend „sympathiek”.

Handelsverbod

Handelsbetrekkingen, en ook het instellen van sancties, zijn in principe het domein van de Europese Unie, maar lidstaten kunnen bij schendingen van het internationaal recht hier ook zelf toe overgaan. Ierland en Slovenië hebben eerder al wettelijke stappen tegen de Israëlische nederzettingen aangekondigd. Nederland voert al jarenlang een zogeheten ‘ontmoedigingsbeleid’ richting de nederzettingen, wat betekent dat bedrijven wordt ontraden om zaken te doen met Israëlische bedrijven in bezet gebied. Een nationaal handelsverbod zou dus een stuk verder gaan.

Veldkamp zei donderdag dat zo’n verbod „heel moeilijk” is, maar niet onmogelijk, maar waarschuwde wel dat een nationale boycot van de nederzettingen „meer symbolisch” is dan een boycot op Europees niveau. Daarover ging ook de discussie in de Kamer. Een motie van D66-woordvoerder Jan Paternotte, die het kabinet oproept „de invoer, verkoop en promotie van goederen en diensten afkomstig uit illegale Israëlische nederzettingen […] in Nederland te verbieden”, werd verrassend genoeg mede ondertekend door NSC, dat tot nu toe geen sancties tegen Israël had willen steunen.

Voor een meerderheid was ook de steun van de VVD nodig, maar Kamerlid Eric van der Burg kwam met een eigen motie die het kabinet vraagt „zich in Europees verband in te zetten” voor een handelsboycot van de nederzettingen. Tot teleurstelling van andere partijen, die vrezen dat overeenstemming in Brussel nog lang op zich laat wachten.

Het debat kende een raar einde, omdat Veldkamp geen duidelijk oordeel uitsprak over sommige Kamermoties en zei dat hij de ministerraad van vrijdag wilde afwachten of nog met collega-bewindslieden moest overleggen. „Als het aan mij ligt wel”, zei Veldkamp bijvoorbeeld over zekerheid dat het kabinet vrijdag met aanvullende sancties zou komen, waardoor de Kamer zich begon af te vragen of de minister nog wel namens alle partijen in het kabinet sprak. Het debat werd om die reden nog een half uur geschorst.

Na de schorsing werd geconcludeerd dat het debat beter op vrijdag na de ministerraad kan worden voortgezet. Dan weet de Kamer of het kabinet daadwerkelijk extra sancties tegen Israël treft, en zal ook nog over de motie van wantrouwen tegen Veldkamp worden gestemd.