Journalist over haar bron die werd doodgeschoten in Rijswijk: ‘Ik had ook vermoord kunnen worden’

Journalist Aysemden Akin, hoofdredacteur van de kleine, onafhankelijke krant Bugün Kibris in de Turkse Republiek Noord-Cyprus, werd op 30 april gebeld door een onbekend Turks nummer. Ze kreeg een vrouw aan de lijn die zei dat ze haar wilde waarschuwen voor een aanslag op haar leven. „Stop met schrijven, anders vermoorden ze je.” Ze zei dat er al drie mensen op het Mediterraanse eiland waren om „te doen wat nodig is”.

Akin nam het telefoongesprek op en gaf de opname aan de politie met het verzoek om persoonsbeveiliging. Maar dat werd afgewezen met het argument dat de politie de burgers van Noord-Cyprus al „24 uur per dag beschermt”. Ze vertrouwt de politie niet na alles wat ze heeft gehoord over corruptie en banden met de maffia. Datzelfde geldt voor de politici in het noorden van Cyprus. Daarom durft ze haar huis niet uit.

Aanleiding voor de doodsbedreiging is een reeks artikelen die Akin de afgelopen weken publiceerde over het illegale gokimperium en de politieke connecties van Halil Falyali, een maffiabaas in Noord-Cyprus die in 2022 werd vermoord. Ze beschreef een internationaal vertakte, criminele onderneming die maandelijks ongeveer 80 miljoen dollar verdiende met een groot aantal illegale gokwebsites die zich vooral richtten op Turkije en Turken in Europa.

Het is de meest explosieve onthulling in jaren op Cyprus, waar Falyali zich presenteerde als een succesvolle zakenman die zijn geld verdiende met hotels, casino’s en vastgoed. Hij onderhield nauwe relaties met de regerende partijen in Noord-Cyprus en Turkije, en betaalde die volgens Akin maandelijks miljoenen euro’s aan steekpenningen. Falyali zou daar ook beelden van hebben gehad, die hij gebruikte als chantagemiddel.

Akins belangrijkste bron was Falyali’s voormalig rechterhand, Cemil Önal, die jarenlang zijn accountant en bodyguard was. Na de moord op zijn baas in 2022 vluchtte Önal naar Nederland. Daar werd hij gearresteerd op verzoek van de Turkse autoriteiten, die hem ervan beschuldigden het brein te zijn achter de liquidatie. Maar Önal verzette zich tegen uitlevering met het argument dat hij in Turkije geen eerlijk proces zou krijgen en zelfs vermoord zou kunnen worden. Daarom had hij in Nederland asiel aangevraagd.

Een dag nadat Akin met de dood werd bedreigd, werd Önal geliquideerd op het terras van een hotel in Rijswijk. Dit was een grote schok voor haar. „Het eerste dat ik dacht was: hoe kon dit gebeuren terwijl hij persoonsbeveiliging had van de Nederlanders en de Amerikanen?”, zegt Akin aan de telefoon vanuit Noord-Cyprus. „Dit is een oorlog van de inlichtingendiensten. Ik wist dat de Turkse inlichtingendienst van hem af probeerde te komen, en dat hij met de Nederlandse en Amerikaanse diensten had gesproken.”

Lees ook

Vermoorde man op een terras in Rijswijk blijkt Turkse crimineel die elk moment uitgeleverd had kunnen worden

Akin vertelt dat ze zich ook schuldig voelde. „Ik dacht dat Önal was vermoord omdat ik met mijn artikelen de aandacht had gevestigd op de kwestie, met name in Turkije. Als journalist is het natuurlijk een geweldig groot nieuwsverhaal. Maar als mens voelde ik me er schuldig over. Het was iemand met wie in enkele dagen had doorgebracht, ook al was het een crimineel. Ik realiseerde me dat ik bij hem kon zijn geweest op het moment dat hij werd geliquideerd, en dat ik zelf ook afzonderlijk vermoord kon worden.”

Akin vloog begin april naar Nederland om Önal te interviewen, en sprak vijf dagen achtereen met hem. Toen ze om het interview vroeg, zat hij nog in de gevangenis. Maar toen ze eenmaal vanuit Noord-Cyprus in Nederland was, was hij vrijgelaten. Daarom vonden de gesprekken buiten de gevangenis plaats, op meerdere veilige locaties. Toen Akin hem voor het eerst ontmoette, zag ze dat hij persoonsbeveiliging had. „Zijn beveiligers gaven hem informatie over veilige locaties, en waar hij zich beter niet kon vertonen”, zegt ze.

Önal stond tijdens de gesprekken voortdurend in contact met buitenlanders, vertelt Akin. „In mijn bijzijn belde hij met hen, in veel verschillende talen: Arabisch, Duits en Nederlands, zelfs Abchazisch, een taal die wordt gesproken in een Georgische regio. Het verbaasde me dat een man uit [de Oost-Turkse stad] Diyarbakir zo veel talen sprak. Als ik hem om foto’s of documenten vroeg ter ondersteuning van zijn beweringen, belde hij altijd om toestemming te vragen. Ik weet niet aan wie. Maar omdat hij meerdere talen sprak, leken het meerdere personen.”

Drie van de vier verhalen die Akin wilde maken op basis van de interviews, heeft ze inmiddels gepubliceerd. „Ik wil het vierde deel wijden aan Cyprus”, zegt ze. „Maar dat is nog niet gepubliceerd omdat Önal me had beloofd om de namen en foto’s te sturen van de politici die Falyali had omgekocht. En ook van de zakenmannen en bedrijven die Falyali geld hadden gegeven. Maar zijn telefoon was in beslag genomen toen hij gevangen werd gezet in Nederland. En na zijn vrijlating kreeg hij die niet terug. Hij mocht wel de inhoud van zijn telefoon op een extern geheugen zetten. Dat geheugen zou hij krijgen op de dag dat hij werd vermoord. Sommige documenten die hij met me heeft gedeeld, stonden op zijn telefoon. Maar zijn vrienden hadden kopieën. Want tijdens onze gesprekken belde hij verschillende nummers om documenten op te vragen.”

Waarom deelde Önal zijn kennis? Wat waren zijn motieven?

„Zijn belangrijkste doel was om de politieke dimensie van de zaak aan te kaarten. Hij zei tegen de Nederlanders en Amerikanen dat hij niet terug wilde naar Turkije omdat hij daar vermoord zou worden en in het beste geval gevangen gezet en gemarteld zou worden. Daarom heeft hij alles gedeeld. Hij hoopte dat hij zich daarmee zou kunnen beschermen, dat hij zou het overleven, en dat hij een nieuw leven zou kunnen beginnen in de Verenigde Staten of misschien Australië.”

Delen van zijn verhaal waren al bekend. Heeft u zich toch verbaasd?

„Ik was het meest verbaasd toen hij de naam noemde van Hakan Fidan (jarenlang chef van de Turkse inlichtingendienst en sinds 2023 minister van Buitenlandse Zaken, red). Want ik had een positief beeld van hem, zoals dat ook van hem wordt geschetst in de Turkse en Noord-Cypriotische media, een mogelijke opvolger van Erdogan als president.

„Ik verbaasde me ook over de dingen die hij zei over de voormalige Turkse ambassadeur in Noord-Cyprus, zoon van een naaste adviseur van Erdogan (die samen met Falyali een bedrijf had opgericht, red). Hij was maar zeven maanden ambassadeur, en was naar Cyprus gestuurd om van de compromitterende beelden af te komen. Er waren 45 video’s, maar vijf daarvan zijn niet afgeleverd bij Fidan en de inlichtingendienst. Toen Erdogan dat hoorde, werd hij zo kwaad dat hij de ambassadeur en de adviseur aan de kant schoof.”

Wat staat er op de videobeelden? En wat is ermee gebeurd?

„Önal zei dat inhoud van de beelden verschilt, van omkoping en de uitwisseling van geld tot enkele zeer onsmakelijke seksuele handelingen. Volgens Önal zijn de beelden opgeslagen op een streng beveiligde locatie en zijn ze versleuteld met een code die niet gekraakt kan worden. Hij vertelde ook dat de broer van Falyali de beelden heeft opgeslagen op een computerserver in Israël. Daarom dacht hij dat de Israëlische inlichtingendienst toegang heeft tot de beelden, of ze in bezit heeft.”

U bent nog altijd op Cyprus. Is het daar nog wel veilig voor u?

„Ik vrees voor mijn veiligheid. Ik heb documenten gezien die aantonen dat Falyali invloed had op de politie. Dus ik kan de politie niet vertrouwen. Hetzelfde geldt voor de politici. Verschillende persvrijheidorganisaties hebben me juridische en financiële bijstand aangeboden, evenals een veilige haven. Maar hoe weet je zeker dat je elders veilig bent? Önal werd vermoord terwijl hij persoonsbeveiliging had. Dus het maakt niet uit waar je bent. En ik heb een jonge dochter die erg gevoelig is. Hoe kan ik haar achterlaten? En waarom zou ik mijn land verlaten alleen omdat ik mijn werk doe? Wat zal zijn, zal zijn.”