OM eist 140 uur taakstraf tegen voormalig Kamerwoordvoerder in zaak Arib: verdachte afspraken en telefoongesprekken

3 uren geleden 1

Het Openbaar Ministerie eist 140 uur taakstraf tegen een woordvoerder van de Tweede Kamer die verdacht wordt van lekken. Ze zou informatie hebben doorgespeeld over het instellen van een extern onderzoek naar het gedrag van voormalig Kamervoorzitter Khadija Arib. Dat bleek donderdag bij de inhoudelijke behandeling van de strafzaak in de rechtbank Den Haag. Het OM onderbouwt de zaak tegen Sonja K. met verklaringen van betrokken ambtenaren en telefoongegevens.

Het presidium, het bestuur van de Tweede Kamer dat bestaat uit acht Kamerleden, had op 28 september 2022 besloten tot een onderzoek naar Arib. Die avond stond dat al in NRC, met passages uit het advies van de landsadvocaat dat ten grondslag lag aan het besluit. Toenmalig Kamervoorzitter Vera Bergkamp (D66), opvolger van Arib, deed daarop aangifte vanwege het lekken van vertrouwelijk informatie. Tweeënhalf jaar later staat de eigen woordvoerder van Bergkamp terecht.

Arib, deze donderdag aanwezig in de rechtszaal, schoot vol toen de rechter haar slachtofferverklaring voorlas

Arib was in 2021 al afgezwaaid als Kamervoorzitter, maar was in 2022 aangesteld om een Kamercommissie te leiden die het beleid rond de coronapandemie zou onderzoeken. Ambtenaren vreesden opnieuw gebukt te gaan onder wat ze beschouwden als grensoverschrijdend gedrag. Die klachten werden in 2023 door een onderzoek van recherchebureau Hoffmann deels onderschreven.

Arib, deze donderdag aanwezig in de rechtszaal, schoot vol toen de rechter haar slachtofferverklaring voorlas. Ze eist 1.500 euro schadevergoeding voor de aantasting aan haar „eer en goede naam”.

‘Stoom-afblaassessie’

Belangrijk in de zaak acht het OM de ‘scenario-sessie’ van het ambtelijk directieteam. Die vond plaats een aantal uur voor NRC het nieuws bracht over het voorgenomen onderzoek. K. was daarbij. Na het unanieme besluit tot een onderzoek zou Bergkamp contact met Arib leggen. De mogelijkheid dat Arib daarna de vlucht naar voren zou nemen, of al kennis had van de beslissing, was onderdeel van de bespreking. Dat deze bijeenkomst, met een aantal ambtenaren, plaats had gevonden was tijdens een tweede onderzoek van de Rijksrecherche aan het licht gekomen, nadat betrokkenen hier in een eerder stadium geen ruchtbaarheid aan hadden gegeven.

K. had de leiding in de bijeenkomst, „niet inhoudelijk, alleen om te structureren”, verklaarde ze. Volgens K. was wel over een scenario gesproken waarin publiciteit gezocht werd, maar alleen als onderdeel van een brainstorm waarin alle opties „uitgelopen” werden. Ze herinnerde zich nog dat ze het scenario dat Arib als eerste naar buiten zou treden op de flip-over had geschreven. „Mijn rol is het overzien van het schaakbord”, zei K. „Wat zou er kunnen gebeuren?”

Wel had een ambtenaar opgemerkt, volgens K. grappend, dat „Sonja wel iemand kan bellen”. Waarop zij zei: „Daarvoor ga ik niet bellen.” Zelf noemde ze dat nu een „gebbetje”. En K. zou hebben gezegd dat ze „vaker met dit bijltje heeft gehakt”, volgens een ambtenaar. Dat bestreed ze. Een ander had gezegd het er „koud van” te krijgen, de suggestie dat lekken een optie was.

Telefoongegevens wijzen ook op contact met de NRC-journalist. K. verklaarde zich dit niet meer te kunnen herinneren, maar dat ze alleen kon speculeren dat de journalist aandrong naarmate de publicatie naderde. K. erkende dat ze de NRC-journalist in een eerder stadium had verteld dat er „misschien nieuws kwam uit de Tweede Kamer” en dat ze zich daarover later voor de kop geslagen had. Volgens haar konden de contacten ook te maken hebben met een andere opdrachtgever waar ze toen voor werkte.

Landsadvocaat

Ook verdacht vindt het OM een trip naar Amsterdam in de middag van die 28ste september. Daarover had ze een smoes gemaild aan collega’s: haar dochter zou geblesseerd zijn en ze moest naar Utrecht. Ze zei nu dat ze zelf geen rol meer voor zich zag op kantoor en er wel vaker tussenuit ging. Omdat die dag collega’s „on edge” [gespannen] waren en haar mogelijk op zouden zoeken, had ze iets verzonnen als reden voor haar afwezigheid. Ze ging naar de Haarlemmerdijk in Amsterdam, naar eigen zeggen omdat ze wel vaker in haar oude buurt komt. Ze wist niet meer wat ze daar die specifieke middag had gedaan.

Het OM gaat ervan uit dat ze de NRC-journalist trof en acht wettelijk en overtuigend bewezen dat ze heeft gelekt. Zij was ook in het bezit van het advies van de landsadvocaat, dat Kamervoorzitter Bergkamp haar had gestuurd. De managers van het ambtelijk apparaat beschikten hier niet over, stelde het OM vast. De gevolgen van het uitlekken waren groot: niet alleen voor Arib, aldus het OM, maar ook ambtelijke managers die vonden dat ze niet langer verder konden en opstapten.

Schade

De schade die de zaak aanricht aan haar eenmansbedrijf is groot, zei K. Haar buffer als ondernemer is verdampt, haar huis moet ze verkopen. Erger vindt ze de reputatieschade en de twijfel aan haar integriteit. Of ze nu vrijgesproken wordt of niet, zei ze, „er is geen minister meer die mij aanneemt”. Ze zei dat één opdrachtgever haar op vijf uur per maand aanhoudt.

Haar advocaat Robert Malewicz vroeg vrijspraak. „We weten niet wat er besproken is. Ja, er was telefonisch contact. Soms kort, soms iets langer. Of daar ook informatie is gelekt, kan niet met bewijsmiddelen worden gevoed.”

Hij bracht tevens in dat geen onderzoek is gedaan naar de politici, onder andere in het presidium, die ook zouden kunnen hebben gelekt. Aangezien het OM dit niet kan doen, vroeg hij de rechtbank om het OM niet-ontvankelijk te verklaren. Alleen de regering of de Tweede Kamer kan beslissen hen te laten berechten, voor de Hoge Raad.

Het OM gaat ervan uit dat ze de NRC-journalist trof en acht wettelijk en overtuigen bewezen dat ze heeft gelekt

Dat er genoeg andere scenario’s bestaan is volgens hem duidelijk, „er is alleen geen onderzoek naar gedaan”, aldus Malewicz. „Wie is nu op hoogte geweest?” Hij noemde mogelijk andere Kamerleden, fractieleiders en fractieondersteuners. „En er waren ook drie ambtenaren bij de presidiumvergadering aanwezig.” Ook konden er volgens hem meerdere mensen bij de bestanden van het presidium „op de N-schijf”, zo verklaarde hij op basis van verklaringen van ambtenaren. Verder benadrukt hij dat zijn client „geen enkel belang” had.

Verschoningsrecht

Er is ook nog een tweede verdachte in beeld, een ambtenaar uit het toenmalige management van de Tweede Kamer. Tegen hem is op dit moment geen vervolging ingesteld. Eén van de bij het artikel betrokken NRC-journalisten is verhoord, die beriep zich op het verschoningsrecht.