Kohoutek 4-55: het afscheid van een ster én van Hubble’s WFPC2

Ontdek hoe de prachtige, gelaagde nevel Kohoutek 4-55 – een laatste uitbarsting van een ster – tevens het afscheid markeert van Hubble’s iconische WFPC2, met een weergaloze combinatie van wetenschap en geschiedenis.

De adembenemende afbeelding, vastgelegd door Hubble, onthult een kosmisch schouwspel dat even surreëel als indrukwekkend is. De bijzondere nevel – Kohoutek 4-55 – biedt ons een kijkje in het ultieme afscheid van een ster die haar laatste energie uitstraalt.

De foto toont een wirwar van wolken die doen denken aan een door verf gecreëerd kunstwerk in de duisternis van de ruimte. Deze “portal” naar een andere wereld is het resultaat van een ster die op sterven ligt. Kohoutek 4-55 is een planetaire nevel, een fenomeen dat ontstaat wanneer een reuzenster diens buitenste lagen afstoot nadat de kern ervan zijn brandstof heeft verbruikt. Wat op het eerste gezicht als mystiek schouwspel oogt, is in werkelijkheid een zeer reëel en wetenschappelijk fascinerend proces: ionisatie van atomen en moleculen die, in deze nevel, met verschillende kleuren oplichten. Rood en oranje geven de aanwezigheid van stikstof aan, groen staat voor waterstof en blauw wijst op zuurstof.

Een gedetailleerde weergave van de planetaire nevel Kohoutek 4-55, gelegen op 4.600 lichtjaar afstand. De afbeelding toont een heldere binnenring, omgeven door een subtiele gaslaag en een brede halo van geïoniseerde stikstof, met onderscheidende kleurensignaturen die de samenstelling van waterstof, zuurstof en stikstof benadrukken. Dat wat blauw toont op de foto is van origine van een golflengte van 502 nm., groen 656 nm. en rood 658 nm., doorheen de filters O III, H-Alpha respectievelijk N II m.b.v. de Hubble Space Telescoop WFPC2 gefotografeerd. Foto: ESA/Hubble & NASA, K. Noll

Planetaire nevels zijn de spectaculaire slotakkoorden in het leven van een ster. Nadat een rode reus ster zijn beschikbare brandstof heeft opgebruikt, stoot hij zijn gaslagen af en blijft een compacte kern over die, door verdere inkrimping, een laatste, kortstondige fusie-uitbarsting produceert. Deze enorme temperaturen genereren zeer energiek ultraviolet licht, wat de omringende, afgeworpen gassen oplicht. Kohoutek 4-55 valt bijzonder op door zijn meerlagige structuur: een heldere, binnenste ring wordt omgeven door een dunnere, wisselende gaslaag en een omhullende halo van geïoniseerde stikstof. Ondanks de pracht blijft dit een vluchtig schouwspel; de fuserende fase in de kern duurt slechts enkele tienduizenden jaren voordat er een wit dwerg overblijft, die niet langer in staat zal zijn de nevel te verlichten.

Afscheid van WFPC2
Een extra dimensie die ESA’s publicatie van deze foto met zich meebrengt is de symboliek die aan de afbeelding wordt gegeven. Dit beeld vormt namelijk ook de ‘zwanenzang’ voor een van Hubble’s meest legendarische instrumenten: de Wide Field and Planetary Camera 2 (WFPC2). In 1993 werd WFPC2 geïnstalleerd als vervanging van het oorspronkelijke instrument – de Wide Field and Planetary Camera – (nr. 1, de eerste dus) en leverde gedurende 16 jaar enkele van de meest iconische beelden en baanbrekende ontdekkingen op. Slechts tien dagen voordat het instrument in 2009 werd verwijderd – tijdens een laatste onderhoudsbeurt waarbij het werd opgevolgd door de Wide Field Camera 3 – werd de data voor deze indrukwekkende afbeelding vastgelegd. De nieuwste en meest geavanceerde beeldverwerkingstechnieken hebben de ruwe data recent omgetoverd tot een verbluffende visuele presentatie van de nevel Kohoutek 4-55.

Deze ruimtefoto van de week biedt een intrigerende blik op de overgangsfase van een ster en het einde van een instrumentperiode. De unieke samenstelling van de nevel, met al zijn complexe kleuren en lagen, combineert schoonheid en wetenschap. Bovendien markeert het beeld het gepaste vaarwel van Hubble’s WFPC2, dat gedurende 16 jaar de hemel heeft vastgelegd en ons heeft geholpen de geheimen van het universum te ontrafelen. Deze dubbele betekenis – een afscheid in de kosmos – zet aan tot reflectie over de vergankelijkheid en constante vernieuwing van zowel sterren als technologie.

Wil je de foto op hoge resolutie downloaden, klik dan hier. Wil je de foto bekijken in ESA Skyview, klik dan hier. Of kijk hem als pan-video na in onderstaande video!

De afgelopen decennia zijn er prachtige foto’s gemaakt van interstellaire nevels, sterrenstelsels, planeten, andere hemellichamen en in de ruimtevaart. Ieder weekend halen we een indrukwekkende ruimtefoto uit het archief. Genieten van alle foto’s? Bekijk ze op deze pagina. Heb je zelf bijzondere (astro)foto’s die je wil delen met ons? Stuur ze in via ons mailadres o.v.v. ‘Ruimtefoto’!