Nooit kreeg Gary Lineker als spits een gele of rode kaart. Na 26 jaar kost een antisemitisch filmpje de BBC-presentator de kop

„Voetbal is een simpel spel; 22 mannen jagen negentig minuten op een bal en aan het einde winnen de Duitsers altijd”, zei de Engelse topaanvaller Gary Lineker nadat de Engelsen in de halve finale hadden verloren van West-Duitsland, op het WK van 1990 in Italië.

Aanvankelijk was het de bedoeling dat de 64-jarige oud-international van Engeland (80 interlands, 48 doelpunten) tijdens het WK van 2026 soortgelijke voetbalwijsheden zou ventileren. Ditmaal als presentator van de BBC, al 26 jaar zijn werkgever. Maar een Instagram-filmpje van het kanaal palestinelobby over zionisme met de illustratie van een rat, vorige week door Lineker op zijn eigen pagina gedeeld, leidt deze maandag tot zijn vertrek. Joden werden door nazi’s vergeleken met ratten, om ze te ontmenselijken.

Lineker, die als voetballer van onbesproken gedrag was en nooit een gele of rode kaart kreeg, bood later zijn „onvoorwaardelijk excuses” aan. Hij zou naar eigen zeggen „nooit bewust iets antisemitisch delen”, stond in een verklaring van de BBC.

De rel bracht de Britse omroep in verlegenheid. „De reputatie van de BBC is in handen van iedereen en wanneer iemand een fout maakt, schaadt het ons”, zei BBC-baas Tim Davie vorige week tegen The Guardian. „Ik denk dat we absoluut nodig hebben dat mensen een voorbeeld zijn voor de waarden van de BBC en zich houden aan ons sociale mediabeleid. Zo simpel is het.”

De Britse ngo Campaign Against Antisemitism vroeg de BBC om zijn best betaalde medewerker te ontslaan. In het voetbalseizoen 2023-2024 ontving Lineker omgerekend ongeveer 1,6 miljoen euro voor zijn bijdrage aan het sportprogramma Match of the Day. Daarnaast is hij ook de baas van het podcastbedrijf Goalhanger, bekend van de succesvolle podcasts The Rest Is Politics, The Rest Is History en The Rest is Football, vorig jaar goed voor 1,6 miljoen euro winst. „De BBC heeft te lang een oog dichtgeknepen, zijn houdbaarheidsdatum is al lang verstreken, en hij moet nu gaan”, aldus de ngo.

De publieke omroep en Lineker meldden deze maandag dat Lineker komend weekend voor de laatste keer optreedt als anchorman.

Afgelopen maart had Lineker zich ook uitgesproken voor de Palestijnse zaak. Net als vijfhonderd andere bekende Britten, keerde hij zich tegen het besluit van de BBC om de documentaire Gaza: How To Survive A Warzone terug te trekken. De hoofdpersoon, de 14-jarige Adbullah, bleek de zoon te zijn van een plaatsvervangend minister in de Hamas-regering van Gaza. De publieke omroep wist dit naar eigen zeggen niet. „Censuur”, oordeelden critici als Lineker.

Jaren dertig

De uit Leicester afkomstige Lineker, die het populaire Match of the Day sinds 1999 presenteerde, kwam de laatste jaren vaker in de problemen door het delen van zijn politieke mening op sociale media. Zo werd hij in 2023 tijdelijk op non-actief gezet na een kritisch Twitter-bericht. Hij noemde het wetsvoorstel van de toenmalige Britse premier Rishi Sunak en minister van Buitenlandse Zaken Suella Braverman (beiden van de Conservatieve Partij), om bootvluchtelingen die de oversteek van Het Kanaal overleven, zo snel mogelijk uit te zetten, „onmetelijk wreed”. Dergelijke retoriek verschilde volgens Lineker „niet veel [...] van Duitsland in de jaren dertig”.

De tijdelijke schorsing, vanwege „partijdigheid”, leidde tot een interne opstand. Analisten, presentatoren en commentatoren van Match of the Day weigerden tijdelijk met een microfoon langs het veld en in de studio plaats te nemen. Daardoor moesten sommige kijkers voetbalwedstrijden zonder commentaar volgen. Behalve van collega’s kreeg Lineker steun van hoogleraar geschiedenis Tanja Bueltmann van de universiteit van Strathclyde in Glasgow. „Als we onze historische kennis niet kunnen gebruiken om overeenkomsten te identificeren, waar dient de geschiedenis dan voor?”, zei de historicus twee jaar geleden tegen NRC.

Lees ook

Hoogleraar Tanja Bueltmann: ‘Gary Lineker heeft gelijk met zijn jarendertigvergelijking’

‘Ongemanierd’

Spijt van zijn uitspraak in 2023 had Lineker niet, zei hij vorige maand tijdens een interview met de BBC. „Ik had gelijk, wat ik zei was accuraat.” Toch zou hij de tweet bij nader inzien achterwege hebben gelaten. „Vanwege alle nonsens die ermee gepaard ging. [Het wetsvoorstel was] heel erg onbeschoft. Ik was daarentegen niet bijzonder ongemanierd.”

Ook ging Lineker in op zijn geplande vertrek bij Match of the Day na het huidige seizoen, dat hij vorig jaar al aankondigde. „Het wordt tijd”, aldus Lineker. „Ik heb het een lange tijd gedaan, het was geweldig.” Ook liet hij zich ontvallen dat het niet helemaal zijn eigen keuze was. „Nou ja, misschien wilde [de BBC] dat ik vertrek, dat gevoel had ik wel.”

Maandag bood Lineker nogmaals zijn excuses aan in een videoboodschap op Instagram. „Helaas zag ik de [rat] niet.” Lineker benadrukte dat hij zijn hele leven is opgekomen voor minderheden, humanitaire kwesties en elke vorm van racisme, waaronder „uiteraard” antisemitisme.