Spectaculaire verhuizing Zweedse kerk spreekt tot de verbeelding, maar er klinkt ook kritiek

16 uren geleden 4

Een kerk die zich voortbeweegt door de straten van een stad. Het beeld doet denken aan „de schuifelende kerken van Uikumene” die Jan Terlouw ooit opvoerde in zijn jeugdklassieker Koning van Katoren.

Maar deze kerk beweegt zich niet magisch voort in een fictieve stad, en wordt niet gestuurd door de klanken van een orgel. Het is een bestaande kerk in het Zweedse Kiruna, die momenteel op wieltjes wordt verhuisd door het Nederlandse transportbedrijf Mammoet.

De 133 jaar oude Kiruna kyrka, 672 ton zwaar, schuift dinsdag en woensdag naar haar nieuwe locatie, vijf kilometer verderop. Elk uur worden enkele honderden meters afgelegd. De verplaatsing is met deze letterlijke slakkengang nauwelijks waarneembaar. Toch wordt het schouwspel in zijn geheel door de Zweedse publieke omroep SVT uitgezonden. Ook kijken mensenmassa’s dinsdag toe in het stadje boven de poolcirkel, op gepaste afstand, hoe de kerk zich langzaam maar zeker oostwaarts beweegt.

De reden voor de verhuizing: door jarenlange activiteiten van de naastgelegen ijzerertsmijn dreigt de kerk te verzakken. En het blijft niet bij de houten kerk. De verhuizing is deel van een breder project, waarbij hele delen van Kiruna worden verplaatst. Het project moet in 2035 klaar zijn, inclusief een nieuw stadscentrum.

De kosten voor de verhuizing, meer dan een half miljard Zweedse kronen (ongeveer 45 miljoen euro), worden gedekt door het Zweedse staatsmijnbedrijf LKAB, dat de ijzerertsmijn bij Kiruna beheert. LKAB ziet het als zijn plicht om de kerk te verplaatsen en de omgeving te compenseren voor de schade, zo zei een woordvoerder tegen Zweedse media.

Inheemse bevolking kritisch

De verhuizing van het stadscentrum wordt al sinds 2013 voorbereid. Nu het meest imposante gebouw aan de beurt is, blijft het schouwspel niet onopgemerkt. Onder andere de Zweedse koning Carl Gustav reist woensdag af naar het hoge noorden om getuige te zijn van de aankomst van de kerk, die ooit werd uitgeroepen tot het mooiste vóór 1950 geconstrueerde gebouw van Zweden.

Toch is er ook kritiek te horen. Volgens leden van de Sami-gemeenschap, het inheemse en van oorsprong nomadische volk dat in het noorden van Scandinavië leeft, is het een grote show die afleidt van de realiteit van de verwoesting van Kiruna en van de inheemse cultuur. Het gebied is rijk aan aardmetalen die onder meer worden gebruikt in zonnepanelen en elektrische auto’s. Uitbreiding van de mijnen gaat ten koste van de natuur en het leefgebied van de Sami, een volk dat bekend staan om het houden van rendieren.

„Het voelt lastig om de kerk te zien verplaatsen terwijl ik me bewust ben van de gevolgen van de mijnbouw voor alles eromheen”, zegt een vertegenwoordiger van de Sami tegen The Guardian. „Biodiversiteit, de lucht, watervervuiling, rendieren en de natuur in het algemeen.”

Mijnbouwbedrijf LKAB zegt in te zien dat er een gespannen relatie is tussen zijn activiteiten en het houden van rendieren. „We zoeken constructieve oplossingen wanneer mijnbouw invloed heeft op het rendierhoeden, omdat het een belangrijk deel uitmaakt van de cultuur en de gemeenschap van de Sami”, zegt een vertegenwoordiger van LKAB tegen de Britse krant.

Jan Terlouws protagonist Stach wist de concurrerende kerken van Uikumene uiteindelijk met een goed uitgedachte symfonie naar een harmonieus middelpunt te leiden, het centrale plein van de stad. De kerken, elk met een eigen stroming, besloten hun verschillen te overbruggen en zich tot één kerk te verenigen. Of de nieuwe locatie van de Kiruna kyrka ook voor een dergelijke samensmelting tussen de verschillende belangen in de stad zal zorgen, moet nog blijken.