Uit het oog, uit het hart? Niet voor de superslimme en sociale bonobo!

Nieuw onderzoek toont voor het eerst aan dat bonobo’s mentaal de locatie van meerdere mensen tegelijk kunnen volgen, zelfs wanneer die mensen uit het zicht zijn.

Mensen zijn in staat om mentaal de locatie van anderen te volgen. Als jij ’s ochtends thuis bent en je partner de keuken uitloopt, verdwijnt deze niet uit je gedachten. In gedachten weet je – ook al zie je je partner niet – waar deze op dat moment ongeveer uithangt. En zo kun je mentaal niet alleen de locatie van je partner volgen, maar ook die van andere vrienden en familieleden, ver weg en dichtbij.

Apen
Maar kunnen apen dat ook? Of geldt voor hen: uit het oog, uit het hart (en gedachten)? Dat hebben onderzoekers nu uitgezocht. En middels experimenten tonen ze aan dat ook bonobo’s in staat zijn om uit te dokteren waar (voor hen bekende) mensen zich ophouden, ook als ze die mensen niet kunnen zien. Daarnaast onthult het onderzoek tevens dat bonobo’s in staat zijn om hun verzorgers aan hun stem te herkennen – en ook dat is nieuwe informatie. Dat is te lezen in het blad Proceedings of the Royal Society B.

Eerste experiment
De onderzoekers baseren zich zoals gezegd op experimenten. Daarbij lieten ze een bonobo – genaamd Kanzi – toekijken terwijl twee van zijn verzorgers zich achter twee van drie neergezette schermen verstopten. Een onderzoeker hield vervolgens een foto van één van de verzorgers omhoog en vroeg Kanzi om aan te wijzen waar die persoon zich bevond. “Kanzi begreep de opdracht heel snel en presteerde goed,” vertelt onderzoeker Luz Carvajal.

Tweede experiment
In een tweede experiment verstopten de verzorgers zich opnieuw, maar nu zonder dat Kanzi zag waar ze zich verstopten. Eenmaal verstopt, riepen de verzorgers ‘Hi Kanzi’, zodat hij kon horen wie er achter elk scherm zat. De onderzoekers liet Kanzi daarop weer een foto van een verzorger zien, waarna Kanzi moest aangeven achter welk scherm deze volgens hem verstopt zat. “Ook nu presteerde hij beter dan op basis van toeval verwacht mag worden, en bijzonder goed bij een van zijn twee verzorgers,” aldus Carvajal. “Hij heeft inderdaad het vermogen om iemand aan zijn stem te identificeren.”

Niet heel verrassend
Samen tonen de experimenten aan dat bonobo’s in staat zijn om de locatie van meerdere mensen tegelijkertijd mentaal te volgen, zelfs als ze die mensen niet kunnen zien. Hoewel het voor het eerst is dat onderzoekers dat middels experimenten in een gecontroleerde omgeving aantonen, heeft het hen niet echt verrast. Zo wijzen de onderzoekers erop dat bonobo’s in het wild vaak in dichte bossen leven waar hun groepsgenoten regelmatig uit het zicht verdwijnen. En dan is het natuurlijk heel nuttig als bonobo’s – ondanks dat ze hun groepsgenoten niet meer zien – toch wel weten waar deze uithangen, omdat ze gezien hebben waar deze heengingen of omdat ze deze nog kunnen horen.

Ook het feit dat bonobo’s de gezichten en het stemgeluid van groepsgenoten kunnen herkennen – zelfs jaren nadat ze die groepsgenoten voor het laatst hebben gezien – hintte eerder al op een grote mate van sociale intelligentie. “Mensen denken vaak dat sociale intelligentie iets is wat de mens uniek maakt,” denkt onderzoeker Chris Krupenye. “En dat wij, omdat we zoveel verschillende relaties moeten onderhouden, over een reeks cognitieve hulpmiddelen beschikken die alleen te vinden zouden zijn bij een ultrasociale soort zoals de mens. Maar de meesten mensen die apen bestuderen, hebben sterk het gevoel dat apen – omdat de sociale wereld voor hen ook zo belangrijk is – net als mensen cruciale sociale partners in de gaten moeten houden.” In de toekomst hopen de onderzoekers de sociale intelligentie van apen nader te bestuderen. Zo willen ze bijvoorbeeld graag uitzoeken hoeveel individuen een aap maximaal mentaal kan volgen en hoelang een aap dat kan volhouden.