Burgerwetenschap in actie: help mee zonnevlammen jagen!

Help wetenschappers zonnevlammen opsporen! Het project Solar Radio Burst Tracker gebruikt data van ESA/NASA’s Solar Orbiter. Jouw analyse van radiogolven traint AI en onthult hoe de zon onze aarde beïnvloedt. Doe mee op Zooniverse!

De zon, onze levensbrengende ster, barst van energie die soms vrijkomt in spectaculaire zonnevlammen. Sinds 2020 observeert de ESA/NASA Solar Orbiter deze explosies van dichtbij. Maar met vijf jaar aan data – 15.000 radiografen – zijn wetenschappers het overzicht kwijt. Daarom roepen ze nu hulp in: “Omdat sommige uitbarstingen vaag of vervormd zijn, hebben we menselijke ogen nodig!” zegt Katerina Pesini, sterrenkundige en hoofdonderzoeker van dit project aan de Radboud Universiteit.

Onze zon, gezien door de ogen van Solar Orbiter in extreem ultraviolet licht vanaf een afstand van ongeveer 75 miljoen kilometer. De afbeelding is een mozaïek van 25 afzonderlijke opnamen die op 7 maart 2022 zijn gemaakt door het Extreme Ultraviolet Imager-instrument. Afbeelding: ESA & NASA/Solar Orbiter/EUI team; Data processing: E. Kraaikamp (ROB)

Wat je zoekt: Type III-uitbarstingen
Zonnevlammen slingeren elektronen de ruimte in. Als deze deeltjes botsen met plasma rond de zon, zenden ze radiogolven uit: Type III-zonne-radio-uitbarstingen. Deze zijn herkenbaar als “hockeystick”-patronen in radiografen. Ze zijn cruciaal om te begrijpen waarom de buitenste laag van de zon, de corona, heter is dan het oppervlak (een raadsel waar wetenschappers al decennia mee worstelen). Bovendien helpen ze ruimteweer te voorspellen, zoals aurora’s of storingen in satellieten.

De Solar Orbiter ‘vangt’ een zonneuitbarsting met diens RPW sensor, resulterende in de radiograaf rechts. Afbeelding: ESA & NASA/Solar Orbiter/RPW Team, graphic made by Katerina Pesini

Waarom algoritmen falen – en jij niet
Geen ruimtesonde is beter geschikt voor deze jacht dan de Solar Orbiter. Deze pionier vliegt op slechts 42 miljoen kilometer langs de zon – dichter dan enig voorgaand ruimtevaartuig. Bovendien maakt hij als eerste meetinstrument ooit radiogolfwaarnemingen tot in de poolgebieden van de zon mogelijk. Zijn unieke positie is extra waardevol omdat de sonde sinds 2020 continu metingen verricht, waaronder tijdens het zonnemaximum van 2025. Deze piek in de 11-jarige zonnecyclus zorgt voor frequentere uitbarstingen, wat een schat aan data oplevert voor (burger)wetenschappers.

Basiskenmerken van onze zon, heden in detail bestudeerd door de Solar Orbiter. De temperatuur loopt op in de corona en de zon heeft een complex en dynamisch magnetisch veld. Afbeelding: ESA

Jouw impact: van data tot doorbraken
Je deelname reikt veel verder dan het huidige onderzoek. Door radio-uitbarstingen te markeren, help je allereerst kunstmatige intelligentie te trainen: jouw input voedt algoritmen die toekomstige uitbarstingen autonoom moeten herkennen. Tegelijk draagt de catalogus bij aan het oplossen van hardnekkige zonnemysteries, zoals de verhitting van de corona tot miljoen graden Celsius – een raadselachtig contrast met het relatief “koele” zonneoppervlak van ongeveer 5.500°C. Ten slotte verbeteren deze inzichten de voorspelling van ruimteweer, wat satellieten en astronauten beter beschermt tegen zonnestormen.

Slot
Dit project combineert burgerwetenschap met toponderzoek: “Je onderzoekt zaken vanuit nieuwsgierigheid, niet omdat iets al begrepen wordt”. Meedoen is simpel: registreer op Zooniverse, volg de handleiding en speur naar radiogolven. Wie weet ontgrendel jij wel het volgende zonnemysterie!