De moord op Charlie Kirk leidt mogelijk tot meer politiek geweld, vrezen zijn bewonderaars in Utah

Samantha Montes gaat Charlie Kirk missen. Elke dag keek ze zijn video’s, ze hielpen haar „door moeilijke periodes in mijn leven”. Kirk was volgens haar altijd vrolijk en grappig. Soms liet ze zijn video’s ook zien aan haar dochter Andrea, die op de basisschool zit en naast haar staat. „Hij was een goed mens. Hij deed niemand kwaad.” Hij geloofde waar Montes zelf ook in gelooft, vertelt ze: „God, familie, vrijheid en Amerika.”

Woensdagavond om tien uur staan tientallen mensen voor het ziekenhuis in Orem waar eerder die dag de invloedrijke rechts-conservatieve Trump-bondgenoot Charlie Kirk overleed. Dat gebeurde nadat hij rond het middaguur werd neergeschoten bij een evenement op de Utah Valley University, circa vijftig kilometer ten zuiden van Salt Lake City, de hoofdstad van Utah. Kirk, die bekend stond om zijn provocerende, soms racistische opmerkingen en regelmatig desinformatie verspreidde, was aan het woord toen een nog voortvluchtige schutter hem met één schot in de nek raakte.

Op de hoek van het ziekenhuis hebben supporters een geïmproviseerde herdenkingslocatie gemaakt. Er zijn kaarsen, (ballonnen in de vorm van) Amerikaanse vlaggen, borden waar ‘Make America Great Again’ op staat. Aanwezigen houden elkaar vast, of staren in de verte, terwijl verkeer langsrijdt en soms toetert. „Gerechtigheid voor Charlie Kirk”, roept een man vanuit een voorbijrijdende pick-uptruck.

Bang om te rouwen

De schrik is groot in Orem. Iedereen kent wel iemand die bij het evenement met Kirk aanwezig was – vrienden, kinderen van vrienden en collega’s, familie. En dat de schutter nog niet gevonden is, maakt mensen angstig om naar de herdenkingsplek te komen, denkt Montes. „Ik denk dat het morgen drukker zal zijn.” Zelf heeft ze windmolentjes meegenomen met de Amerikaanse vlag erop. Morgen komt ze terug, met kaarsen, en dochter Andrea wil een poster maken, vertelt ze.

Maar in de stad heerst ook een ander soort angst. Eentje die breder leeft in de Verenigde Staten: de moord versterkt het gevoel dat het land zich op een gevaarlijk keerpunt bevindt. De toch al gepolariseerde VS kampen de laatste jaren met veel voorbeelden van politiek geweld uit allerlei hoeken, van de mislukte aanslag op toen nog presidentskandidaat Donald Trump tot een moord op Democratische deelstaatpolitici in Minnesota, voor de zomer.

Aan beide zijden van het politieke spectrum bestaat het idee dat het land in rap tempo kernwaarden aan het verliezen is. Dat de moord op Kirk de katalysator kan vormen voor nog meer politiek gemotiveerd geweld. En hoewel de schutter nog niet gepakt of geïdentificeerd is en het motief daarmee nog onduidelijk is, werd door onder anderen president Trump woensdag al gewezen naar ‘radicaal links’. Onder zijn sympathisanten en andere rechtse opiniemakers klinkt de roep om Kirks dood ‘te wreken’.

Grondwet

Ook in het conservatieve Orem, waar steun voor Trump en lidmaatschap van de Mormoonse kerkgemeenschap gemeengoed zijn, richt de woede zich op links. „Er is de afgelopen jaren zoveel veranderd”, zegt Samantha Montes. „Sinds Charlie en Candace Owens [een vaak als extreem-rechts omschreven politiek commentator] en Donald Trump hun stem gingen laten horen en steun kregen, lijkt het alsof ze overal een doelwit zijn.”

„Ik hoop dat we hier niet vandaag iets fundamenteels begraven: het recht om te kunnen zeggen wat je denkt.” Passant Michael Nadel spreekt met lange pauzes. „Als je de basis van de grondwet niet steunt, wat verenigt ons dan nog? Niets.” Volgens hem probeerde Kirk iets terug te brengen wat de VS kwijt zijn: een debat waarin je het gesprek met elkaar aangaat. „Het moment waarop je stopt met praten, is het moment waarop geweld begint.”

Aan de rand van het grasveld waarop de herdenkingsplek is ingericht, zit Jacob Olson. „Een grens is overschreden”, zegt hij met vochtige ogen. Hij is lid van de Mormoonse gemeenschap, vertelt hij, al zijn hele leven. „Een deel van ons geloof is dat Amerika Gods beloofde land is, en dat het een missie heeft om vrijheid te verspreiden in de wereld. Maar er is ook kwaad en duisternis.” Volgens Olson is er een „spirituele oorlog” gaande voor de harten en de zielen van Gods mensen. „En vandaag zijn we een strijder kwijtgeraakt.”

Samantha Montes houdt het concreter. „Ik vind het eng dat de mentaliteit nu is: als je het niet met iemand eens bent, kan je iemand gewoon doden. Ik vraag me af: moet ik mijn wapen altijd bij me dragen?” Montes heeft een pistool, zegt ze, maar neemt dat niet altijd mee. „Vanaf nu wel!”

Tegen half elf ’s avonds verschijnt een beveiliger van het ziekenhuis. Ze vertelt dat de sprinklerinstallatie die het gras bewatert zo aangaat, en komt de mensen waarschuwen. Een man vraagt haar of het echt niet anders kan. Nee, zegt de beveiliger. „We hebben het geprobeerd, maar de stad bepaalt dit.” Als om 22:37 het water begint te sproeien, zijn de vlaggen en borden snel nat.