Er even een nachtje over slapen? Dat is écht beter. Je hebt geen idee wat er dan allemaal in je hersenen gebeurt

Ergens een nachtje over slapen, het lijkt een uitdrukking die simpelweg wil zeggen dat je er nog even over na moet denken. Maar het blijkt dat we het veel letterlijker moeten nemen: na een nacht slapen weet je écht beter wat je moet doen.

Hoe dat kan? Het heeft te maken met bepaalde ritmische hersenactiviteit die tijdens de slaap je herinneringen versterkt waardoor je beter onthoudt wat je geleerd hebt. “Veel leren vindt niet plaats terwijl je actief met een taak bezig bent, maar ‘offline’, buiten het bewustzijn, tijdens rust en slaap”, legt hoofdonderzoeker Dara Manoach uit aan Scientias.nl. “Dat geldt vooral voor motorisch leren, zoals typen, piano spelen of skiën. Slaap zorgt ervoor dat prestaties sneller worden, minder energie kosten en minder afhankelijk zijn van bewuste aandacht, dus meer automatisch gaan.”

En dit automatiseringsproces is cruciaal voor ons functioneren. “Het is bijvoorbeeld wat ons in staat stelt om te lopen en kauwgom te kauwen tegelijk”, aldus Manoach. “Als dit automatisch handelen door een blessure of aandoening verstoord raakt, moet je meer van je beperkte aandacht besteden aan onderdelen die normaal door slaap geautomatiseerd worden. Daardoor blijft er minder aandacht over voor complexere taken.”

Leren typen
Voor de Harvard-studie moesten 25 deelnemers een typ-oefening leren. Ondertussen registreerden de onderzoekers hun hersenactiviteit. Na de training gingen de deelnemers een dutje doen waarbij hun hersenactiviteit nog steeds werd gemeten. Dat leverde opmerkelijke resultaten op. Tijdens de slaap vertoonden hersengebieden in de cortex die actief waren tijdens de typtraining meer ritmische activiteit. En het mooie: deze activiteit hing samen met de mate waarin deelnemers beter presteerden na hun dutje.

Opvallend was dat de hersenactiviteit voor en na het dutje in andere hersengebieden plaatsvond: leren tijdens de training hing samen met meer hersenritmes in gebieden voor de uitvoering van bewegingen, terwijl betere prestaties na de slaap juist samenhingen met meer hersenactiviteit in gebieden voor bewegingsplanning.

Dialoog tussen hersengebieden
Onderzoeker Dara Manoach verklaart: “Na het eerste leren worden herinneringen tijdelijk opgeslagen in de hippocampus, een hersengebied dat cruciaal is voor geheugen. Tijdens de daaropvolgende slaap vindt er een ‘dialoog’ plaats tussen ritmes in de hippocampus, thalamus en cortex, waarbij nieuwe herinneringen worden verplaatst naar langduriger, meer verspreide opslag in de cortex. Dit is geen simpele kopieeractie: nieuwe herinneringen worden geïntegreerd en passen bestaande kennis aan, wat nieuwe inzichten mogelijk maakt.”

De onderzoekers vermoeden dus dat hersenritmes in motorische uitvoeringsgebieden het geheugen van een taak weerspiegelen, terwijl ritmes in planningsgebieden zorgen voor betere toekomstige prestaties. “We zagen een toename van hersenritmes, zogeheten sleep spindles, tijdens een dutje na een typtraining”, vervolgt Manoach. “Deze spindles namen toe in hersengebieden die actief waren tijdens de training. In gebieden die direct betrokken zijn bij vingerbewegingen, hing die toename samen met hoeveel er geleerd was tijdens de training. In andere gebieden, die betrokken zijn bij bewegingsplanning, voorspelden de spindles juist prestatieverbetering na de slaap. Hoewel het aantal spindles normaal gesproken vrij stabiel is, laat ons onderzoek zien dat leren dit patroon regiospecifiek beïnvloedt.”

Wat dit volgens de onderzoeker betekent? “Het vermogen van de hersenen om de activiteit op te voeren in leerrelevante gebieden tijdens de slaap, helpt nieuwe herinneringen te consolideren en prestaties te verbeteren.”

Lekker veel slapen
Ze besluit: “Onze studie laat vooral zien dat veel leren ‘offline’ gebeurt, tijdens rust en slaap. Leren draait dus niet alleen om uren oefenen en stampen, maar ook om pauzes nemen en voldoende slapen. Je hoeft je dus niet schuldig te voelen over een dutje.

Haar belangrijkste tip is dan ook: “Lever geen slaapuren in voor extra studietijd. Als je de stof al geleerd hebt, is de beste strategie om er een nachtje over te slapen en je brein het werk te laten doen. Je voelt je niet alleen uitgeruster, maar merkt misschien ook dat je herinneringen stabieler en sterker zijn geworden.”