Tegen het kleine Litouwen, 143ste van de wereld, laat Oranje zich bijna wéér foppen, maar wint nipt

Bondscoach Ronald Koeman wilde niet té overmoedig klinken. Natuurlijk was zijn Oranje zondag de uitgesproken favoriet in het WK-kwalificatieduel tegen Litouwen, zei hij in de persconferentie een dag voor de wedstrijd. Maar hij wilde niet speculeren over hoe rúím zijn ploeg zou winnen. Dat getuigde van een gebrek aan „respect voor de tegenstander”, vond hij.

Een dag later is de ergernis van Koemans gezicht te lezen, als Litouwen na een dik halfuur voetballen de 1-2 maakt, vrijwel uit het niets. Die uitdrukking maakt zeven minuten later plaats voor een soort afgrijzen, als ook de gelijkmaker valt. Vermoeid stapt Koeman het veld op, hij schudt zachtjes het hoofd. Na het late gelijkspel van donderdag tegen Polen maakt Nederland het zichzelf opnieuw onnodig moeilijk, ditmaal tegen de nummer 143 van de wereldranglijst.

Topscorer Memphis Depay zal de avond nog redden, met een harde kopbal, een kwartier na rust. Maar de conclusie na de benauwde overwinning van zondag is vooral dat het Nederlands elftal, ondanks alle spelers van wereldklasse, regelmatig kwetsbaar is. Na twee spectaculaire wedstrijden tegen Spanje, in de Nations League, werd Oranje voorzichtig tot kanshebber bestempeld, voor het WK van volgende zomer. Maar de ploeg heeft grote moeite dat hoge niveau voortdurend te leveren.

Goed begin

Tegen Litouwen kiest Koeman voor liefst vijf wijzigingen. Eentje is gedwongen: Jerdy Schouten vervangt de geblesseerde Frenkie de Jong, verdedigend op het middenveld. In de verdediging maken Jan Paul van Hecke en Micky van de Ven plaats voor de meer ervaren Stefan de Vrij en Nathan Aké. Quinten Timber neemt naast Schouten de plaats in van Ryan Gravenbergh.

Koeman hoopt zo dwingender te kunnen spelen dan tegen Polen. En in de openingsfase van de wedstrijd lukt dat ook. Na tien minuten heeft Oranje bijna 85 procent balbezit, en combineert het regelmatig fraai door de Litouwse achterhoede. De thuisploeg begint uitermate afwachtend, met vrijwel het hele team pal voor het doel, zonder ambitie om zelf op te bouwen.

Toch duurt het nog tien minuten voor het eerste doelpunt valt. Memphis Depay schiet van dichtbij raak, op aangeven van Cody Gakpo. Het is zijn 51ste doelpunt als international, eentje meer dan de vorige recordhouder, Robin van Persie. Zijn teamgenoten hijsen de aanvaller op hun schouders en tonen hem aan de eigen aanhang, alsof het verhaal van de avond dan al is geschreven.

Tegen Polen sloop op dit punt een soort zelfgenoegzaamheid in de ploeg. Het tempo lag laag, Koeman zag „te weinig urgentie” om de voorsprong uit te breiden. Dat gebrek aan dreiging en initiatief werd tien minuten voor tijd afgestraft door Matty Cash, die na een fraaie aanval van afstand hard in de bovenhoek schoot. Op bezoek in Litouwen wilde Koeman een herhaling van dat scenario voorkomen.

Toch zakt ook zondagavond het tempo na de dwingende openingsfase in. De felle sprintjes diep in het middenveld maken plaats voor wandelvoetbal, met vooral balbezit in de achterhoede. Meermaals staat doelman Bart Verbruggen stil met de bal onder zijn voet, te wachten tot een Litouwse aanvaller hem komt opjagen, waardoor elders op het veld ruimte ontstaat.

Geduldig Litouwen

Maar Litouwen is geduldig, blijft gedisciplineerd compact. En op de momenten dat het Nederlands elftal het tempo wel opvoert, is het spel vaak te slordig om gevaarlijk te worden. Jerdy Schouten levert meerdere keren de bal zomaar in, sommige van zijn passes eindigen meters naast een teamgenoot. Een voorzet van Gakpo eindigt op het been van een tegenstander, op dat moment de enige hindernis in de wijde omtrek. Een creatief bedoelde vrije bal van Depay komt ook voor Timber als een verrassing, waarna hij de bal verspeelt.

Door een mazzeltje valt de 0-2 alsnog: Malen kapt van rechts dreigend naar binnen, probeert of hij kan schieten, en geeft dan een steekpass op Timber. De bal is onnauwkeurig, maar doordat een Litouwse verdediger de bal van zijn voet laat springen krijgt de middenvelder van Feyenoord alsnog de kans te schieten. Vanuit een heel krappe hoek rondt hij af.

Gevaarlijk is Litouwen dan nog niet geweest. Maar dat verandert zodra Schouten onhandig aanneemt en de bal van zijn voet laat springen. Justas Lasickas spurt ermee weg, ongehinderd door de rechterflank van Oranje. Bij het strafschopgebied treft hij Schouten nogmaals, die zich eenvoudig laat passeren. Lasickas speelt in op Gvidas Gineitis, die de bal langs doelman Verbruggen schiet.

Ook de gelijkmaker ontstaat uit een onnodige fout: Stefan de Vrij hangt bij een kopduel opzichtig rond zijn tegenstander en krijgt een vrije bal tegen, niet ver van het eigen doel. Bij de voorzet die volgt laat Gakpo zijn tegenstander, de lange centrale verdediger Edvinas Girdvainis, uit zijn rug lopen, die de bal binnenkopt, tot ongeloof van veel Nederlandse spelers.

Bevlieging van Dumfries

Na rust verandert weinig aan het spel van Oranje. Dat de ploeg van Koeman opnieuw op voorsprong komt, is vooral te danken aan een bevlieging van Denzel Dumfries, in aanvallend opzicht de laatste tijd zo vaak belangrijk voor Nederland en zijn ploeg Inter. Hij komt via rechts op en geeft een hoge voorzet op Depay, die veel hoger springt dan zijn tegenstander en raak kopt.

Het overwicht krijgt Oranje daarmee niet meer terug. Tot aan de laatste minuut oogt de ploeg van Koeman onzeker, twijfelend. De uitgesproken favoriet probeert niet meer op te bouwen, via de begaafde middenvelders naar het vijandige doel te combineren, maar verliest de bal vaak al voordat de middenlijn in zicht is, waarna een nieuwe Litouwse aanval volgt. Veelzeggend is dat de bondscoach na 88 minuten een aanvaller van het veld haalt, om Matthijs de Ligt in te brengen: een vijfde verdediger, om de krappe voorsprong te behouden.