Veel langer dan gedacht was de Arabische woestijn een groene corridor voor mensen en dieren die van Afrika naar Europa wilden

Het is nu een kurkdroge woestijn, maar dat is weleens anders geweest: in de afgelopen 8 miljoen jaar waren er vele natte periodes in het gebied tussen de Sahara en Saoedi-Arabië.

De regio was op meerdere momenten groen en waterrijk met rivieren en meren, waardoor er veel leven was. Daarmee was het gebied een belangrijke corridor voor dieren en mensen die heen en weer trokken tussen Afrika en Eurazië.

De ontdekking van een internationaal onderzoeksteam maakt duidelijk hoe belangrijk de regio was voor de verspreiding van dieren op aarde. Het oostelijk deel van de Sahara en de Arabische woestijn waren altijd een van de grootste geografische barrières ter wereld. Volgens eerder onderzoek zou de woestijn er al minstens 11 miljoen jaar liggen met slechts heel af en toe een wat nattere periode.

Krokodillen en olifanten
Maar professor Michael Petraglia van de Griffith University in Australië stelt nu dat fossielen uit het Laat-Mioceen – toen de aarde warmer was – en het Pleistoceen – met meerdere ijstijden – wijzen op de herhaalde aanwezigheid van dieren die afhankelijk zijn van water. Krokodillen, nijlpaarden, olifanten en wilde paarden konden overleven dankzij rivieren en meren die nu verdwenen zijn. “Deze natte periodes maakten het waarschijnlijk mogelijk dat zoogdieren tussen Afrika en Eurazië heen en weer konden reizen”, zegt Petraglia. “Het Arabisch gebied fungeerde toen als een belangrijke doorgangsroute.”

Samen met Britse en Duitse onderzoekers, die hun studie in Nature publiceerden, onderzocht hij afzettingen in grotten, zoals stalagmieten en stalactieten. Daaruit bleek dat er de afgelopen 8 miljoen jaar vele vochtige periodes zijn geweest in het Arabisch gebied.

Het mioceen en het pleistoceen
Het mioceen duurde van ongeveer 23 tot 5 miljoen jaar geleden. Rond de 14 miljoen jaar geleden was de aarde op zijn warmst. Daarna begon het af te koelen. Het pleistoceen was veel later en duurde van 2,58 miljoen jaar tot 11.700 jaar geleden. Het werd gekenmerkt door vele ijstijden met warmere interglacialen.

Centrale rol van Arabische regio
“Er was tot nu toe weinig bekend over het klimaat in die regio vóór deze tijd. De gegevens tonen echter aan dat de regenval in natte periodes met de tijd afnam en onregelmatiger werd, doordat het moessonklimaat zwakker werd. Dat viel samen met een toename van poolijs op het noordelijk halfrond tijdens het Pleistoceen.”

Dr. Faisal al-Jibrin, hoofdarcheoloog van de Saudische Erfgoedcommissie, besluit: “De Arabische regio werd lange tijd genegeerd in de verhalen over migratie tussen Afrika en Eurazië. Maar onderzoek zoals dit laat zien dat het een centrale rol speelde in de verspreiding van mensen en dieren.”

Waar ligt deze woestijn precies?
De Saharo-Arabian Desert is geen officiële benaming. Het gebied valt grofweg samen met het oostelijk deel van de Sahara en de Arabische woestijn. Het is een geografische term voor het droge gebied dat zich uitstrekt van Noord-Afrika tot het Arabisch Schiereiland. Globaal omvat het de Sahara in Noord-Afrika (bijvoorbeeld Egypte, Libië en Soedan), de Arabische woestijn in het Midden-Oosten (vooral Saoedi-Arabië, Jordanië en Irak) en het tussenliggende gebied, zoals de Sinai en delen van de Levant (Israël, Palestina). Het is een kurkdroog gebied waar slechts 25 millimeter neerslag per jaar valt. Zo vormt het een natuurlijke barrière tussen Afrika en Eurazië. In deze studie gaat het vooral om het gebied tussen de Sahara en het binnenland van Saoedi-Arabië. Vroeger vormde deze regio een groene corridor die migratie van mensen en dieren mogelijk maakte. Volgens fossielenonderzoek dateerde de laatste natte periode van ongeveer 6000 jaar geleden.