Zijn jongeren door het verbod op vapes met smaakjes juist meer sigaretten gaan roken?

Een verbod op e-sigaretten met een smaakje laat jongeren minder laat vapen, maar mogelijk meer laat roken. Hoe werkt dat, en hoe zit dat bij ons?

In Nederland is het sinds 1 januari 2024 verboden om vapes en e-liquids met een smaakje te verkopen. Dit verkoopverbod is bedoeld om het gebruik onder jongeren terug te dringen, vooral omdat zoete smaken onder die doelgroep populair zijn. Nu blijkt uit Amerikaans onderzoek, gepubliceerd in Health Economics, dat een verbod lijkt te werken, maar dat dit ook kan leiden tot een toename in het gebruik van traditionele sigaretten.

Methode & bevindingen
Door een analyse van Amerikaanse datasets vonden de onderzoekers bewijs dat jongvolwassenen van 18 tot 24 jaar hun gebruik van e-sigaretten met ongeveer 2 tot 3 procent verminderden na een verbod door de staat, terwijl het gebruik van traditionele sigaretten met een vergelijkbaar percentage toenam. Voor jongeren onder de 18 jaar was er enig bewijs voor een toename in sigarettengebruik. Bij volwassenen van 25 jaar en ouder had het verbod geen effect.

Een van de onderzoekers, Henry Saffer, zegt dat hoewel het verbod bedoeld is het nicotinegebruik bij jongeren aan banden te leggen, zijn bevindingen een verontrustend vervangend gedrag laten zien. 

RIVM
In Nederland lijkt dit anders te liggen. Uit een evaluatie van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) blijkt het verbod effect te hebben op het gebruik ervan. 

Van de deelnemers geeft 40 procent aan het gebruik van e-sigaretten te hebben verminderd na het verbod. Daarnaast zegt 22 procent te zijn gestopt met vapen. Het RIVM ondervroeg ruim 500 adolescenten en jongvolwassenen en meer dan 450 volwassenen naar hun gebruik. In deze groepen daalde het dagelijks gebruik van vapes van 29 naar 18 procent, het wekelijks gebruik van 30 naar 14 procent en maandelijks van 42 naar 16 procent. 

Onbedoelde effecten
Het RIVM onderzocht ook de ongewenste effecten van het smaakjesverbod. Zoals de aankoop van smaken en vloeistoffen via de illegale markt of de overstap naar andere schadelijke producten. Daarover meldt het instituut: ‘’de meeste consumenten die stopten door het verbod gingen geen vervanger gebruiken.’’

Leon van den Toorn, longarts in het Erasmus MC, vertelt aan Scientias dat het overgrote deel van de jongeren die in het afgelopen jaar een vape heeft gebruikt, ook al de eerste sigaret heeft opgestoken. ‘’Veel jongeren doen dus in feite allebei, sigaretten roken en vapen. Ik zou me nog kunnen voorstellen dat deze jongeren, als het vapen aan banden wordt gelegd, blijven hangen bij het roken van gewone sigaretten of zelfs nog wat meer sigaretten gaan roken.’’ Daarop vervolgt hij: ‘’echter, dit is dan eigenlijk geen goede vergelijking. Want als de jongere niet was begonnen met vapen, wat we natuurlijk vooral beogen met de maatregelen, heeft deze ook veel minder kans om door te pakken met gewone sigaretten.’’

Van den Toorn sluit af door te zeggen niet te denken dat het verbod op vapes met smaakjes tot meer gebruik van gewone sigaretten leidt.