Georganiseerde fraude in de wetenschap neemt groteske vormen aan: complete netwerken van fraudeurs

Wetenschappelijke fraude is iets van alle tijden, maar een nieuw onderzoek laat zien dat het probleem tegenwoordig veel groter en georganiseerder is dan gedacht.

Het gaat niet meer om individuele fraudeurs, maar over complete netwerken van ‘paper mills’, tussenpersonen en gemanipuleerde wetenschappelijke tijdschriften die samenwerken aan de massaproductie van nepwetenschap.

Dat concluderen onderzoekers van de Northwestern University in Illinois in een studie die deze week verschijnt in Proceedings of the National Academy of Sciences. Volgens de auteurs wordt er op dit moment zelfs meer nepwetenschap gepubliceerd dan echte, betrouwbare wetenschap. Een zorgwekkende trend die het vertrouwen in de wetenschap ernstig kan ondermijnen.

Criminele organisaties
De leider van het onderzoek, professor Luís Amaral, spreekt over “criminele organisaties die samenwerken om het wetenschappelijke proces te vervalsen”. En daar gaan miljoenen dollars in om. Waar we bij wetenschapsfraude vaak denken aan een verdwaalde onderzoeker die wat data uit z’n duim zuigt, blijkt nu sprake te zijn van goed gecoördineerde netwerken die opereren buiten het zicht van het grote publiek.

Deze netwerken produceren massaal wetenschappelijke artikelen, vaak van lage kwaliteit, met vervalste of gestolen data, afbeeldingen en teksten. Via deze ‘paper mills’ worden de kant-en-klare artikelen verkocht aan onderzoekers die snel hun publicatielijst willen aanvullen. Voor extra geld koop je de eerste auteursplek of zelfs gegarandeerde plaatsing in een tijdschrift via neppe peer reviews.

CV pimpen
“Meer en meer wetenschappers raken verstrikt in dit soort constructies”, stelt Amaral. “Ze kopen niet alleen artikelen, maar ook citaties, om er vervolgens uit te zien als gerenommeerde onderzoekers zonder ooit serieus werk te hebben verricht.” Volgens medeonderzoeker Reese Richardson verkopen paper mills alles wat je nodig hebt om een wetenschappelijke reputatie bij elkaar te liegen: je kunt alles bij ze bestellen, van auteursplekken tot publicatiegaranties. Het systeem werkt als een marktplaats: hoe hoger je op de auteurslijst wilt staan, hoe meer je betaalt.

De netwerken gebruiken verschillende tactieken: van samenwerking tussen groepen frauderende onderzoekers tot de overname van gestopte tijdschriften. Zo werd het domein van het voormalige vakblad HIV Nursing stilletjes overgenomen door een organisatie die vervolgens duizenden irrelevante artikelen publiceerde onder die naam, allemaal netjes opgenomen in grote databases als Scopus. De tussenpersonen spelen een sleutelrol. Zij verbinden de betrokken partijen, zoals ghostwriters, betalende auteurs en corrupte redacteuren die zorgen voor snelle plaatsing. Sommige tijdschriften worden zelfs speciaal opgezet of overgenomen om frauduleuze publicaties zonder controle te kunnen publiceren.

Tijd voor actie
Volgens Amaral en Richardson is het de hoogste tijd om in te grijpen. Dat betekent: meer controle op redactieprocessen, betere detectiemethoden voor frauduleus onderzoek, meer kennis over hoe deze netwerken opereren en een fundamentele herziening van het beloningssysteem binnen de wetenschap. Met de opkomst van generatieve AI wordt het alleen maar belangrijker om hier iets tegen te doen. Als de wetenschappelijke literatuur al vervuild is, zal AI straks op basis van foute data nieuwe papers genereren en zo de cirkel van misleiding in stand houden.

“Dit is het meest deprimerende project waar ik ooit aan heb gewerkt”, zegt Amaral. “Ik geloof oprecht in de waarde van wetenschap voor de mensheid. Maar dan moeten we haar wel verdedigen tegen misbruik van binnenuit.”