Nieuw zeemonster uit tijdperk van dinosaurussen ontdekt in Duitse steengroeve

Het skelet werd al in 1978 opgegraven in een Duitse steengroeve, maar pas nu is duidelijk wat voor bijzonder wezen er werkelijk schuilging in het gesteente: een nieuw soort prehistorisch zeereptiel dat zo’n 183 miljoen jaar geleden leefde.

Het beest kreeg de naam Plesionectes longicollum, wat zoveel betekent als ‘nabije zwemmer met een lange nek’. Het dier behoort tot de plesiosauroïden, een groep van langnekkige zeereptielen die tijdens het dinotijdperk, het Mesozoïcum, in de oceanen zwommen. De ontdekking van de soort is gebaseerd op een bijna compleet skelet, inclusief gefossiliseerde resten van zacht weefsel, iets wat maar zelden voorkomt.

“Dit exemplaar zat al decennialang in collecties, maar eerdere studies hebben de unieke anatomie van het zeemonster nooit volledig onderzocht”, zegt hoofdonderzoeker Sven Sachs van het Naturkunde-Museum Bielefeld. “Uit onze analyse komt een bijzondere combinatie van skeletkenmerken naar voren die het duidelijk onderscheiden van de andere bekende plesiosauriërs.”

Fossielbed blijft verrassen
Samen met onderzoeker Daniel Madzia van de Poolse Academie van Wetenschappen publiceerde Sachs het onderzoek naar het fossiel, dat nu als specimen SMNS 51945 is ondergebracht in het Staatliches Museum für Naturkunde Stuttgart. De vondst bewijst dat de Posidoniaschalie in Zuidwest-Duitsland nog steeds verrassingen in petto heeft, ondanks haar status als een van de best onderzochte fossielformaties ter wereld.

Het skelet betreft een jong exemplaar maar het vertoonde al zo veel unieke kenmerken dat de wetenschappers zonder twijfel spreken van een nieuwe soort en een nieuw geslacht. Het dier leefde tijdens het begin van het Jura, een periode die werd gekenmerkt door grote veranderingen in het mariene ecosysteem. Zo vond er destijds een wereldwijde zuurstofcrisis plaats in de oceanen, een zogenaamde Oceanische Anoxische Gebeurtenis, waardoor veel soorten uitstierven.

Het skelet van de Plesionectes longicollum in het Staatliches Museum für Naturkunde Stuttgart

Venster op het verleden
“Deze ontdekking geeft ons belangrijke nieuwe informatie over de manier waarop mariene ecosystemen zich in die periode ontwikkelden”, legt Madzia uit. “Opnieuw valt een puzzelstukje op zijn plek. Dit laat zien dat de biodiversiteit in de oceanen groter was dan we dachten, zelfs in tijden van ecologische stress.”

De Posidoniaschalie in Holzmaden staat bekend om zijn indrukwekkende vondsten, waaronder vijf andere plesiosauriërs uit drie hoofdgroepen. Plesionectes longicollum schuift als zesde soort aan bij dit illustere gezelschap en is ook meteen de oudst bekende plesiosauriër uit het gebied. Met deze ontdekking krijgt het wereldberoemde fossielenbed een nieuw hoofdstuk in de geschiedenisboeken over het leven onder water.

Hoe zag Plesionectes longicollum eruit?
Plesionectes longicollum had een extreem lange nek met minstens 32 halswervels, vandaar ook zijn naam (longicollum betekent lange nek). Een volwassen dier werd naar schatting zo’n 4 tot 5 meter lang. Opvallend is dat bijna de helft van die lengte bestond uit zijn extreem lange nek. Zijn lichaam was compact en gestroomlijnd, aangepast aan het leven in zee en de vier krachtige, peddelachtige vinnen maakten hem wendbaar onder water. De schedel was relatief klein en langgerekt, met scherpe tanden waarmee hij waarschijnlijk zonder veel moeite vissen kon vangen. De unieke combinatie van een lange nek en compacte romp gaf dit exotische reptiel een bijna buitenaards silhouet.